یک قدح می نوش کن بر یاد من ** گر همی‌‌خواهی که بدهی داد من‌‌

Sevgili! Bana da bir nasip vermek istersen beni anarak bir kadeh iç!

یا به یاد این فتاده‌‌ی خاک بیز ** چون که خوردی جرعه ای بر خاک ریز

İçerken bu yerlere serilmiş düşkün âşığı yâd ederek toprağa bir yudum şarap dök!

ای عجب آن عهد و آن سوگند کو ** وعده‌‌های آن لب چون قند کو

Şaşılacak şey! Nerde o ahit, nerde o yemin? O şeker gibi dudağın verdiği vaadler hani?

گر فراق بنده از بد بندهگی است ** چون تو با بدبندگی پس فرق چیس

Bu kulun ayrı düşmesi, fena kulluktansa... Kötüye kötülükle mukabele edersen aramızda ne fark kalır?

ای بدی که تو کنی در خشم و جنگ ** با طرب تر از سماع و بانگ چنگ‌‌ 1565

Fakat hiddetle, şiddetle senden gelen kötülük, sema’dan, çengin nağmelerinden daha zevkli, daha neşeli.

ای جفای تو ز دولت خوبتر ** و انتقام تو ز جان محبوبتر

Ey cefası devletten daha güzel, intikamı candan daha sevimli dilber!

نار تو این است نورت چون بود ** ماتم این تا خود که سورت چون بود

Ateşin bu acaba nurun nasıl? Matem, bu olunca düğünün nice?

از حلاوتها که دارد جور تو ** وز لطافت کس نیابد غور تو

Cevrinde öyle tatlılıklar var ki, malik olduğun letafet yüzünden kimse seni hakkıyla anlayamaz.

نالم و ترسم که او باور کند ** وز کرم آن جور را کمتر کند

Hem inlerim, hem de sevgili inanır da kereminden o cevri azaltır diye korkarım.

عاشقم بر قهر و بر لطفش به جد ** بو العجب من عاشق این هر دو ضد 1570

Kahrına da hakkıyla âşığım, lütfuna da. Ne şaşılacak şey ki ben bu iki zıdda da gönül vermişim.

و الله ار زین خار در بستان شوم ** همچو بلبل زین سبب نالان شوم‌‌

Tanrı hakkı için bu dikenden kurtulur, gül bahçesine kavuşursam bu sebepten bülbül gibi feryat ederim.

این عجب بلبل که بگشاید دهان ** تا خورد او خار را با گلستان‌‌

Bu ne şaşılacak şey bülbüldür ki ağzını açınca dikeni de gül bahçesiyle beraber yutar, ikisini de bir görür!

این چه بلبل این نهنگ آتشی است ** جمله ناخوشها ز عشق او را خوشی است‌‌

Bu bülbül değil, ateş canavarı! Onun aşkıyla bütün kötü şeyler, kendisine hoş gelmekte!

عاشق کل است و خود کل است او ** عاشق خویش است و عشق خویش جو

Güle âşık, hâlbuki esasen kendisi gül, kendisine âşık, kendi aşkını aramakta!”

صفت اجنحه‌‌ی طیور عقول الهی‌‌

İlâhî akıl kuşlarının kanatlarının evsafı

قصه‌‌ی طوطی جان زین سان بود ** کو کسی کو محرم مرغان بود 1575

Can dudusunun hikâyesi de bu çeşittir. Fakat nerede kuşlara mahrem olan kişi?

کو یکی مرغی ضعیفی بی‌‌گناه ** و اندرون او سلیمان با سپاه‌‌

Nerede zayıf ve suçsuz bir kuş ki onun içine Süleyman, askeriyle ordu kurmuş olsun!

چون بنالد زار بی‌‌شکر و گله ** افتد اندر هفت گردون غلغله‌‌

Şükür yahut şikâyetle feryat edince yere, göğe zelzeleler düşsün!

هر دمش صد نامه صد پیک از خدا ** یا ربی زو شصت لبیک از خدا

Her demde ona Tanrı’dan yüz mektup, yüz haberci erişsin; o bir kere “Ya Rabbi” deyince Hak’tan altmış kere “Lebbeyk” sesi gelsin!

زلت او به ز طاعت نزد حق ** پیش کفرش جمله ایمانها خلق‌‌

Hatası, Tanrı indinde ibadetten daha iyi olsun; küfrüne nispetle bütün halkın imanı değersiz kalsın!

هر دمی او را یکی معراج خاص ** بر سر تاجش نهد صد تاج خاص‌‌ 1580

Öyle kişiye her nefeste hususi miraç vardır. Tanrı, onun tacının üstüne yüzlerce hususi taç koyar.

صورتش بر خاک و جان بر لامکان ** لامکانی فوق وهم سالکان‌‌

Cismi topraktadır, Canı Lâmekân Âleminde, O Lâmekân Âlemi, saliklerin vehimlerinden üstündür. (vehimlere sığmaz.)

لامکانی نه که در فهم آیدت ** هر دمی در وی خیالی زایدت‌‌

O Lâmekân Âlemi, vehmine gelen bir âlem olmadığı gibi hayaline de doğmaz. (ne idrak edebilirsin, ne tahayyül !)

بل مکان و لامکان در حکم او ** همچو در حکم بهشتی چارجو

Cennetteki ırmak, nasıl cennettekilerin hükmüne tâbi ise mekân âlemiyle Lâmekân Âlemi de, o âlemin hükmüne tâbidir.

شرح این کوته کن و رخ زین بتاب ** دم مزن و الله اعلم بالصواب‌‌

Bu ilâhî akıl kuşlarına ait olan bahsi kısa kes, bu sözden yüzünü çevir, sükût et! Doğrusunu, Tanrı daha iyi bilir.

باز می‌‌گردیم ما ای دوستان ** سوی مرغ و تاجر و هندوستان‌‌ 1585

Dostlar biz yine kuş, tacir ve Hindistan hikâyesine dönelim: