English    Türkçe    فارسی   

1
1643-1667

  • روغنی کاید چراغ ما کشد ** آب خوانش چون چراغی را کشد
  • Çırağımıza katılınca söndüren yağa yağ deme, çırağı söndüren yağa su de!

  • علم و حکمت زاید از لقمه‌‌ی حلال ** عشق و رقت آید از لقمه‌‌ی حلال‌‌
  • İlim ve hikmet helâl lokmadan doğar; aşk ve rikkat helâl lokmadan meydana gelir.

  • چون ز لقمه تو حسد بینی و دام ** جهل و غفلت زاید آن را دان حرام‌‌ 1645
  • Bir lokmadan hasede uğrar, tuzağa düşersen; bir lokmadan bilgisizlik ve gaflet meydana gelirse, sen o lokmayı haram bil!

  • هیچ گندم کاری و جو بر دهد ** دیده‌‌ای اسبی که کره‌‌ی خر دهد
  • Hiç buğday ektin de arpa verdiğini gördün mü? Hiç attan eşek sıpası olduğunu gördün mü?

  • لقمه تخم است و برش اندیشه‌‌ها ** لقمه بحر و گوهرش اندیشه‌‌ها
  • Lokma tohumdur mahsulü fikirlerdir. ; lokma denizdir, incileri fikirlerdir.

  • زاید از لقمه‌‌ی حلال اندر دهان ** میل خدمت عزم رفتن آن جهان‌‌
  • Hizmete meyletmek ve o cihana gitmek azmi, ağıza alınan lokmanın helâl olmasından doğar

  • باز گفتن بازرگان با طوطی آن چه دید از طوطیان هندوستان‌‌
  • Tacirin Hindistan dudularından gördüğünü duduya söylemesi

  • کرد بازرگان تجارت را تمام ** باز آمد سوی منزل دوست کام‌‌
  • Tacir alışverişi bitirip muradına nail olarak evine geri geldi.

  • هر غلامی را بیاورد ارمغان ** هر کنیزک را ببخشید او نشان‌‌ 1650
  • Her köleye armağan getirdi, her halayığa ihsan da bulundu.

  • گفت طوطی ارمغان بنده کو ** آن چه دیدی و آن چه گفتی باز گو
  • Dudu “ Bu kulun armağanı hani? Ne gördün ve ne dedinse söyle” dedi.

  • گفت نی من خود پشیمانم از آن ** دست خود خایان و انگشتان گزان‌‌
  • Tacir, “Söylemem, zaten elimi çiğneyip parmaklarımı ısırarak,

  • من چرا پیغام خامی از گزاف ** بردم از بی‌‌دانشی و از نشاف‌‌
  • Cahilliğimden, akılsızlığımdan böyle saçma haberi niye götürdüm diye hâlâ pişman olup durmaktayım” dedi.

  • گفت ای خواجه پشیمانی ز چیست ** چیست آن کاین خشم و غم را مقتضی است‌‌
  • Dudu, “Efendim, pişmanlık neden, bu hiddete bu gama ne sebep oldu?” dedi.

  • گفت گفتم آن شکایتهای تو ** با گروهی طوطیان همتای تو 1655
  • Tacir dedi ki: “Şikâyetlerini sana benzeyen dudulara söyledim.

  • آن یکی طوطی ز دردت بوی برد ** زهره‌‌اش بدرید و لرزید و بمرد
  • İçlerinden biri senin derdini anlayınca ödü patladı, titreyip öldü.”

  • من پشیمان گشتم این گفتن چه بود ** لیک چون گفتم پشیمانی چه سود
  • Ben “Ne yaptım da bu sözü söyledim” diye pişman oldum ama bir kere söylemiş bulundum. Pişmanlık ne fayda verir?

  • نکته ای کان جست ناگه از زبان ** همچو تیری دان که جست آن از کمان‌‌
  • Ağızdan bir kere çıkan söz, bil ki yaydan fırlayan ok gibidir.

  • وانگردد از ره آن تیر ای پسر ** بند باید کرد سیلی را ز سر
  • Oğul, o ok gittiği yerden geri dönmez, seli baştan bağlamak gerek.

  • چون گذشت از سر جهانی را گرفت ** گر جهان ویران کند نبود شگفت‌‌ 1660
  • Sel önce bir kere coşup da etrafı kapladıktan sonra dünyayı harap etse şaşılmaz.

  • فعل را در غیب اثرها زادنی است ** و آن موالیدش به حکم خلق نیست‌‌
  • Yapılan işin Gayb Âleminde eserleri doğar, o meydana gelen eserler, halkın hükmüne tâbi değildir.

  • بی‌‌شریکی جمله مخلوق خداست ** آن موالید ار چه نسبتشان به ماست‌‌
  • Onların bize nispeti varsa da hepsi, ancak tek Tanrı tarafından yaratılmıştır.

  • زید پرانید تیری سوی عمر ** عمر را بگرفت تیرش همچو نمر
  • Meselâ Amr’e Zeyd bir ok atar; o ok, Amr’i kaplan gibi yaralar.

  • مدت سالی همی‌‌زایید درد ** دردها را آفریند حق نه مرد
  • Yara, bir yıl kadar Amr’ın vücudunda ağrılar, sızılar meydana getirir. O dertleri, Hak yaratmıştır, insan değil.

  • زید رامی آن دم ار مرد از وجل ** دردها می‌‌زاید آن جا تا اجل‌‌ 1665
  • Oka hedef olan Amr, o anda korkudan ölürse, yahut ölümüme kadar bedeninde yaralar, bereler vücuda gelir de,

  • ز آن موالید وجع چون مرد او ** زید را ز اول سبب قتال گو
  • O ağrılardan, o illetlerden ölürse Zeyd’e; ilk sebepten, ok attığından dolayı katil de!

  • آن وجعها را بدو منسوب دار ** گر چه هست آن جمله صنع کردگار
  • Hepsi, Tanrı’nın icadı ise de o ağrıları Zeyd’e nispet et!