عاشقم بر رنج خویش و درد خویش ** بهر خشنودی شاه فرد خویش
Naziri olmayan tek padişahımın hoşnut olması için ben, hastalığıma da âşığım, derdime de.
خاک غم را سرمه سازم بهر چشم ** تا ز گوهر پر شود دو بحر چشم
İki deniz gibi olan gözlerimin incilerle dolması için gam toprağını gözüme sürme gibi çekmekteyim.
اشک کان از بهر او بارند خلق ** گوهر است و اشک پندارند خلق1780
Halkın onun için döktüğü gözyaşları incidir; halk gözyaşı sanır.
من ز جان جان شکایت می‌‌کنم ** من نیم شاکی روایت می‌‌کنم
Ben canlar canından şikâyetçi değilim, hikâye etmekteyim.
دل همی‌‌گوید کز او رنجیده‌‌ام ** وز نفاق سست می‌‌خندیده‌‌ام
Gönül,” ben ondan incindim” dedikçe, gönlün bu asılsız ve ehemmiyetsiz nifakına gülmekteyim.
راستی کن ای تو فخر راستان ** ای تو صدر و من درت را آستان
Ey doğruların medar-ı iftiharı! Doğrulukta bulun. Ey baş köşe! Ben senin kapında eşiğim.
آستان و صدر در معنی کجاست ** ما و من کو آن طرف کان یار ماست
Mana âleminde başköşe nerede, eşik nerede? Sevgilimizin bulunduğu yerde biz ve ben nerede?
ای رهیده جان تو از ما و من ** ای لطیفه‌‌ی روح اندر مرد و زن1785
Ey canı biz ve ben kaydından kurtulan! Ey erkekte kadında söze ve vasfa sığmaz ruh!
مرد و زن چون یک شود آن یک تویی ** چون که یک جا محو شد آنک تویی
Erkek, kadın kaydı kalkıp bir olunca o bir, sensin. Birler de aradan kalkınca kalan yalnız sensin.
این من و ما بهر آن بر ساختی ** تا تو با خود نرد خدمت باختی
Kendi kendinle huzur tavlasını oynamak için bu “ben” ve “biz”i vücuda getirdin.
تا من و توها همه یک جان شوند ** عاقبت مستغرق جانان شوند
Bu suretle “ben” ve “sen” ler, umumiyetle bir can haline gelirler, sonunda da sevgiliye mustağrak olurlar.
این همه هست و بیا ای امر کن ** ای منزه از بیان و از سخن
(Ben, biz, ben ve bizim, varlıkların varlığı ve yokluğu, hulâsa) söylediklerimin hepsi vardır, vakidir. Ey kün emri, ey gel denmekten ve söz söylemekten münezzeh Tanrı, sen gel!
جسم جسمانه تواند دیدنت ** در خیال آرد غم و خندیدنت1790
Ten gözü, seni görebilir mi; senin gamlanman, neşelenip gülmen hayale gelir mi?
دل که او بسته‌‌ی غم و خندیدن است ** تو مگو کاو لایق آن دیدن است
Gama, neşeye merbut olan gönle, onu görmeye lâyıktır, deme!
آن که او بسته‌‌ی غم و خنده بود ** او بدین دو عاریت زنده بود
Keder ve neşeye bağlanmış olan; bu iki ariyet vasıfla yaşar.
باغ سبز عشق کاو بی‌‌منتهاست ** جز غم و شادی در او بس میوه‌‌هاست
Hâlbuki yemyeşil aşk bağının sonu, ucu, bucağı yoktur. Orada gamdan ve neşeden başka ne meyveler var!
عاشقی زین هر دو حالت برتر است ** بی‌‌بهار و بی‌‌خزان سبز و تر است
Âşıklık bu iki halden daha yüksektir; baharsız, hazansız terütazedir.
ده زکات روی خوب ای خوب رو ** شرح جان شرحه شرحه باز گو1795
Ey güzel yüzlü! Güzel yüzünün zekâtını ver; yine pare pare olan canı şerh et, onu anlat (dedim!).
کز کرشم غمزه‌‌ی غمازه‌‌ای ** بر دلم بنهاد داغی تازه‌‌ای
Fettan gözünün ucuyla ve nazla bir baktı da gönlüme yeni bir dağ vurdu.
من حلالش کردم از خونم بریخت ** من همی‌‌گفتم حلال او می‌‌گریخت
Kanımı bile dökse ona helal ettim. Helâl sözünü söyledikçe o, kaçmaktaydı.
چون گریزانی ز ناله‌‌ی خاکیان ** غم چه ریزی بر دل غمناکیان