داده‌‌ی تو چون چنین دارد مرا ** باده که بود کاو طرب آرد مرا

داده‌‌ی تو چون چنین دارد مرا ** باده که بود کاو طرب آرد مرا 1810

Senin feyzin bizi böyle mest ettikçe şarap ne oluyor ki bize neşe versin!

باده در جوشش گدای جوش ماست ** چرخ در گردش گدای هوش ماست‌‌

Şarap, coşkunlukla bizim yoksulumuzdur; felek; dönüşte aklımızın fakiridir.

باده از ما مست شد نی ما از او ** قالب از ما هست شد نی ما از او

Şarap bizden sarhoş oldu, biz ondan değil... Beden bizden var oldu, biz ondan değil!

ما چو زنبوریم و قالبها چو موم ** خانه خانه کرده قالب را چو موم‌‌

Biz arı gibiyiz, bedenler mum gibi. Tanrı, bedenleri bal mumu gibi göz göz ev ev yapmıştır.

رجوع به حکایت خواجه‌‌ی تاجر

Tacir hikâyesine dönüş

بس دراز است این حدیث خواجه گو ** تا چه شد احوال آن مرد نکو

Bu bahis çok uzundur, tacirin hikâyesini anlat ki o iyi adamın ne hale geldiği, ne olduğu anlaşılsın.

خواجه اندر آتش و درد و حنین ** صد پراکنده همی‌‌گفت این چنین‌‌ 1815

Tacir, ateşler, dertler, feryatlar içinde, böyle yüzlerce karmakarışık sözler söylüyordu.

گه تناقض گاه ناز و گه نیاز ** گاه سودای حقیقت گه مجاز

Gâh birbirini tutmaz sözler söylüyor, gâh naz ediyor, gâh niyaz eyliyor; gâh hakikat aşkını, gâh mecaz sevdasını ifade ediyordu.

مرد غرقه گشته جانی می‌‌کند ** دست را در هر گیاهی می‌‌زند

Suya batan adam fazla debelenir, eline geçen ota tutunur.

تا کدامش دست گیرد در خطر ** دست و پایی می‌‌زند از بیم سر

O tehlike zamanında elini kim tutacak diye can korkusuyla şuraya, buraya elini sallar durur, yüzmeye çalışıp çabalar.

دوست دارد یار این آشفتگی ** کوشش بی‌‌هوده به از خفتگی‌‌

Sevgili, bu divaneliği, bu perişanlığı sever. Beyhude yere çalışıp çabalamak, uyumaktan iyidir.

آن که او شاه است او بی‌‌کار نیست ** ناله از وی طرفه کاو بیمار نیست‌‌ 1820

Padişah olan; işsiz, güçsüz değildir. Hasta olmayanın feryat ve figan etmesi, şaşılacak şeydir!

بهر این فرمود رحمان ای پسر ** کل يوم هو فی شأن ای پسر

Tanrı, ey oğul, onun için “Külle yevmin hüve fi şe’n “ buyurdu.

اندر این ره می‌‌تراش و می‌‌خراش ** تا دم آخر دمی فارغ مباش‌‌

Bu yolda yolun, tırmalan, son nefese kadar bir an bile boş durma!

تا دم آخر دمی آخر بود ** که عنایت با تو صاحب سر بود

Olabilir ki son nefeste bir dem inayete erişirsin. O inayet, seni sırdaş eder.

هر چه می‌‌کوشند اگر مرد و زن است ** گوش و چشم شاه جان بر روزن است‌‌

Padişahın kulağı, gözü penceredir; erkeğin canı olsun, kadının canı olsun... bir can neye çalışırsa, onu duyar, görür!

برون انداختن مرد تاجر طوطی را از قفس و پریدن طوطی مرده‌‌

Tacirin, ölü duduyu kafesten dışarı atması ve dudunun uçması

بعد از آنش از قفس بیرون فگند ** طوطیک پرید تا شاخ بلند 1825

Tacir ondan sonra duduyu kafesten dışarı attı. Duducuk, uçup bir yüksek ağacın dalına kondu.

طوطی مرده چنان پرواز کرد ** کافتاب از چرخ ترکی تاز کرد

Güneş, ufuktan nasıl süratle doğarsa o dudu da, o çeşit uçtu.

خواجه حیران گشت اندر کار مرغ ** بی‌‌خبر ناگه بدید اسرار مرغ‌‌

Tacir, hiçbir şeyden haberi yokken kuşun esrarını bu işe şaşırıp kaldı.

روی بالا کرد و گفت ای عندلیب ** از بیان حال خودمان ده نصیب‌‌

Yüzünü yukarı çevirip “Ey bülbül! Halini bildir, bu hususta bize de bir nasip ver!

او چه کرد آن جا که تو آموختی ** ساختی مکری و ما را سوختی‌‌

Hindistan’daki dudu ne yaptı da sen öğrendin, bir oyun ettin, canımızı yaktın!” dedi.

گفت طوطی کاو به فعلم پند داد ** که رها کن لطف آواز و وداد 1830

Dudu dedi ki: “O, hareketiyle bana nasihat etti; “Güzelliği, söz söylemeyi ve neşeyi bırak;

ز آن که آوازت ترا در بند کرد ** خویشتن مرده پی این پند کرد

Çünkü söz söylemen seni hapse tıktı” dedi. Bu nasihati vermek için kendisini ölü gösterdi.

یعنی ای مطرب شده با عام و خاص ** مرده شو چون من که تا یابی خلاص‌‌

Yani “Ey avama karşı da, havassa karşı da nağme ve terennümde bulunan! Benim gibi öl ki kurtulasın.

دانه باشی مرغکانت بر چنند ** غنچه باشی کودکانت بر کنند

Tane gibi olursan seni kuşcağızlar toparlar, gonca gibi olursan da çocuklar yolarlar. (T.M. 1830)

دانه پنهان کن بکلی دام شو ** غنچه پنهان کن گیاه بام شو

Taneni sakla, tamamıyla tuzak görün; goncanı gizle, damda bitmiş ot gibi ol. (T.M. 1831)