چون ز رنجوری جمال او نماند ** جان دختر در وبال او نماند

Hastalık yüzünden kuyumcunun güzelliği kalmayınca kızın canı, onun derdinden azat oldu, ondan vazgeçti.

چون که زشت و ناخوش و رخ زرد شد ** اندک اندک در دل او سرد شد

Kuyumcu, çirkinleşip hastalanınca, yüzü sararıp solunca kızın gönlü de yavaş yavaş ondan soğudu.

عشقهایی کز پی رنگی بود ** عشق نبود عاقبت ننگی بود 205

Ancak zahirî güzelliğe ait bulunan aşklar aşk değildir. Onlar nihayet bir âr olur.

کاش کان هم ننگ بودی یک سری ** تا نرفتی بر وی آن بد داوری‌‌

Keşke kuyumcu baştanbaşa ayıp ve âr olsaydı, tamamıyla çirkin bulunsaydı da başına bu kötü hal gelmeseydi!

خون دوید از چشم همچون جوی او ** دشمن جان وی آمد روی او

Kuyumcunun gözünden ırmak gibi kanlar aktı, yüzü canına düşman kesildi.

دشمن طاوس آمد پر او ** ای بسی شه را بکشته فر او

Tavus kuşunun kanadı, kendisine düşmandır. Nice padişahlar vardır ki kuvvet ve azametleri helâklerine sebep olmuştur.

گفت من آن آهوم کز ناف من ** ریخت این صیاد خون صاف من‌‌

Kuyumcu, ”Ben o ahuyum ki göbeğimin miskinden dolayı bu avcı, benim saf kanımı dökmüştür.

ای من آن روباه صحرا کز کمین ** سر بریدندش برای پوستین‌‌ 210

Ah, ben o sahra tilkisiyim ki postum için beni tuzağa düşürüp tuttular, başımı kestiler.

ای من آن پیلی که زخم پیل بان ** ریخت خونم از برای استخوان‌‌

Ah, ben o filim ki dişimi elde etmek için filci benim kanımı döktü.

آن که کشتستم پی مادون من ** می‌‌نداند که نخسبد خون من‌‌

Beni, benden aşağı birisi için öldüren, kanımı döken; bilmiyor ki benim kanım uyumaz!

بر من است امروز و فردا بر وی است ** خون چون من کس چنین ضایع کی است‌‌

Bugün bana ise yarın onadır. Böyle benim gibi bir adamın kanı nasıl zayi olur?

گر چه دیوار افکند سایه‌‌ی دراز ** باز گردد سوی او آن سایه باز

Duvar gerçi (günün ilk kısmında yere) uzun bir gölge düşürür; fakat o gölge, gölgeyi meydana getirene avdet eder.

این جهان کوه است و فعل ما ندا ** سوی ما آید نداها را صدا 215

Bu cihan dağdır, bizim yaptıklarımız ses. Seslerin aksi yine bizim semtimize gelir” dedi.

این بگفت و رفت در دم زیر خاک ** آن کنیزک شد ز عشق و رنج پاک‌‌

Kuyumcu, bu sözleri söyledi ve hemen toprak altına gitti. O cariyecik de aşktan ve hastalıktan arındı, tertemiz oldu.

ز انکه عشق مردگان پاینده نیست ** ز انکه مرده سوی ما آینده نیست‌‌

Çünkü ölülerin aşkı ebedî değildir, çünkü ölü, tekrar bize gelmez.

عشق زنده در روان و در بصر ** هر دمی باشد ز غنچه تازه‌‌تر

Diri aşk, ruhta ve gözdedir. Her anda goncadan daha taze olur durur.

عشق آن زنده گزین کاو باقی است ** کز شراب جان فزایت ساقی است‌‌

O dirinin aşkını seç ki bakidir ve canına can katan şaraptan sana sakilik eder.

عشق آن بگزین که جمله انبیا ** یافتند از عشق او کار و کیا 220

O‘nun aşkını seç ki bütün peygamberler, onun aşkıyla kuvvet ve kudret buldular, iş güç sahibi oldular.

تو مگو ما را بدان شه بار نیست ** با کریمان کارها دشوار نیست‌‌

Sen “Bize o padişahın huzuruna varmaya izin yoktur” deme. Kerim olan kişilere, hiçbir iş güç değildir.

بیان آن که کشتن و زهر دادن مرد زرگر به اشارت الهی بود نه به هوای نفس و تامل فاسد

Kuyumcuyu öldürme ve zehirlemenin Tanrı emriyle olup padişahın isteğiyle olmadığı

کشتن آن مرد بر دست حکیم ** نی پی اومید بود و نی ز بیم‌‌

O adamın, hekimin eliyle öldürülmesi, ne ümit içindi ne korkudan dolayı.

او نکشتش از برای طبع شاه ** تا نیامد امر و الهام اله‌‌

Tanrının emri ve ilhamı gelmedikçe hekim, onu padişahın hatırı için öldürmedi.

آن پسر را کش خضر ببرید حلق ** سر آن را درنیابد عام خلق‌‌

Hızır’ın o çocuğun boğazını kesmesindeki sırrı halkın avam kısmı anlayamaz.

آن که از حق یابد او وحی و جواب ** هر چه فرماید بود عین صواب‌‌ 225

Tanrı tarafından vahiy ve cevaba nail olan kişi her ne buyurursa o buyruk, doğrunun ta kendisidir.

آن که جان بخشد اگر بکشد رواست ** نایب است و دست او دست خداست‌‌

Can bağışlayan kişi öldürse de caizdir. O, nâibdir eli Tanrı elidir.

همچو اسماعیل پیشش سر بنه ** شاد و خندان پیش تیغش جان بده‌‌

İsmail gibi onun önüne baş koy. Kılıcının önünde sevinerek, gülerek can ver.