هوشیاری ز آن جهان است و چو آن ** غالب آید پست گردد این جهان‌‌

Akıllılık o âlemdendir, galip gelirse bu âlem alçalır.

هوشیاری آفتاب و حرص یخ ** هوشیاری آب و این عالم وسخ‌‌

Akıllılık güneştir, hırs ise buzdur. Akıllılık sudur, bu âlem kirdir.

ز آن جهان اندک ترشح می‌‌رسد ** تا نغرد در جهان حرص و حسد

Dünyada hırs ve haset kükremesin diye o âlemden akıllılık, ancak sızar, sızıntı halinde gelir.

گر ترشح بیشتر گردد ز غیب ** نی هنر ماند در این عالم نه عیب‌‌ 2070

Gayb âleminden çok sızarsa bu dünyada ne hüner kalır, ne de ayıp.

این ندارد حد سوی آغاز رو ** سوی قصه‌‌ی مرد مطرب باز رو

Bu bahsin sonu yoktur. Başlamış olduğun söze dön, tekrar çalgıcının, hikâyesine devam et.

بقیه‌‌ی قصه‌‌ی پیر چنگی و بیان مخلص آن‌‌

Çalgıcı hikâyesinin söylenmedik kısmı ve çalgıcının kurtuluşu

مطربی کز وی جهان شد پر طرب ** رسته ز آوازش خیالات عجب‌‌

O, öyle çalgıcıydı ki âlem, onun yüzünden neşeyle dolmuştu. Dinleyenler sesinden garip garip hayallere dalıyorlar, şaşılacak hallere düşüyorlardı.

از نوایش مرغ دل پران شدی ** وز صدایش هوش جان حیران شدی‌‌

Gönül kuşu onun nağmesiyle uçmakta; canın aklı, sesine hayran olmaktaydı.

چون بر آمد روزگار و پیر شد ** باز جانش از عجز پشه‌‌گیر شد

Fakat zaman geçip ihtiyarlayınca evvelce doğan kuşu gibi olan canı, acizlikten sinek avlamaya başladı.

پشت او خم گشت همچون پشت خم ** ابروان بر چشم همچون پالدم‌‌ 2075

Sırtı, küp sırtı gibi eğrildi, kamburlaştı. Gözlerinin üstünde kaşlar, âdeta eyer kuskununa döndü.

گشت آواز لطیف جان فزاش ** زشت و نزد کس نیرزیدی به لاش‌‌

Onun cana can katan lâtif sesi fena, iğrenç, çirkin yürek tırmalayıcı geldi.

آن نوای رشک زهره آمده ** همچو آواز خر پیری شده‌‌

Zühere’nin bile haset ettiği o güzel sesi, kart eşeğin sesine benzedi.

خود کدامین خوش که او ناخوش نشد ** یا کدامین سقف کان مفرش نشد

Zaten hangi hoş vardır ki nahoş olmamıştır? Yahut hangi tavan vardır ki yıkılmamış, yere serilmemiştir.

غیر آواز عزیزان در صدور ** که بود از عکس دمشان نفخ صور

Ancak Sûr’un üfürülmesi, nefeslerinin aksinden ibaret olan yüce azizlerin sesleri, bundan müstesnadır; onların sesleri bakidir.

اندرونی کاندرونها مست از اوست ** نیستی کاین هستهامان هست از اوست‌‌ 2080

Onların gönülleri, öyle bir gönüldür ki gönüller, ondan sarhoştur. Yoklukları öyle bir yokluktur ki bizim varlıklarımız, o yokluktan var olmuşlardır.

کهربای فکر و هر آواز او ** لذت الهام و وحی و راز او

Her fikrin, her sesin kehlibarı (fikirleri ve sesleri çeken) o gönüldür. İlham, vahiy ve sır lezzeti yine o gönülden ibarettir.

چون که مطرب پیرتر گشت و ضعیف ** شد ز بی‌‌کسبی رهین یک رغیف‌‌

Çalgıcı bir hayli ihtiyarlayıp zayıflayınca kazançsızlıktan bir parçacık yufka ekmeğine bile muhtaç hale geldi.

گفت عمر و مهلتم دادی بسی ** لطفها کردی خدایا با خسی‌‌

Dedi ki: “Tanrım, bana çok ömür ve mühlet verdin, hakir bir kişiye karşı lütuflarda bulundun.

معصیت ورزیده‌‌ام هفتاد سال ** باز نگرفتی ز من روزی نوال‌‌

Yetmiş yıldır isyan edip durdum. Benden bir gün bile ihsanını kesmedin.

نیست کسب امروز مهمان توام ** چنگ بهر تو زنم آن توام‌‌ 2085

Bugün kazanç yok, senin konuğunum. Çengi sana çalacağım, gayrı seninim.”

چنگ را برداشت و شد الله جو ** سوی گورستان یثرب آه گو

Çengi omuzlayıp Tanrı aramağa yola düştü; ah ederek Medine Mezarlığına doğru yollandı.

گفت خواهم از حق ابریشم بها ** کاو به نیکویی پذیرد قلبها

“Tanrı’dan kiriş parası isteyeceğim. Çünkü o kendisine karşı halis olan kalplere kerem ve ihsanıyla eder” dedi.

چون که زد بسیار و گریان سر نهاد ** چنگ بالین کرد و بر گوری فتاد

Bir hayli çenk çalıp ağladı ve başını yere koydu, çengi yastık yaptı bir mezara yaslandı.

خواب بردش مرغ جانش از حبس رست ** چنگ و چنگی را رها کرد و بجست‌‌

Çalgıcıyı uyku bastırdı, can kuşu kafesten kurtuldu; çalgıyı da bırakıp sıçradı.

گشت آزاد از تن و رنج جهان ** در جهان ساده و صحرای جان‌‌ 2090

Sâf bir âleme, can sahrasına vararak tenden ve cihan mihnetinden kurtuldu.

جان او آن جا سرایان ماجرا ** کاندر اینجا گر بماندندی مرا

Canı, orada macerasını şöyle terennüm etmekteydi: Beni burada bıraksalardı.