مال و زر سر را بود همچون کلاه ** کل بود او کز کله سازد پناه‌‌

Mal ve para başta külâh gibidir. Külâha sığınan, keldir.

آن که زلف جعد و رعنا باشدش ** چون کلاهش رفت خوشتر آیدش‌‌

Kıvırcık ve güzel saçları olan kişiye gelince: külâhı giderse ona daha hoş gelir.

مرد حق باشد به مانند بصر ** پس برهنه‌‌ش به که پوشیده نظر 2345

Tanrı eri göz gibidir. Gözün kapalı olmaktansa, açık olması daha iyidir.

وقت عرضه کردن آن برده فروش ** بر کند از بنده جامه‌‌ی عیب پوش‌‌

Esirci, esiri satarken ayıp örten elbiseyi soyar.

ور بود عیبی برهنه کی کند ** بل به جامه خدعه‌‌ای با وی کند

Esirin bir kusuru olursa hiç onu soyar mı? Soyması şöyle dursun, bir hile ile ne yapıp yapar, onu elbiseyle gösterir.

گوید این شرمنده است از نیک و بد ** از برهنه کردن او از تو رمد

“Bu; iyiden, kötüden, olur olmaz şeyden utanır. Soyarsam utanıp senden ürker” der.

خواجه در عیب است غرقه تا به گوش ** خواجه را مال است و مالش عیب پوش‌‌

Zengin, kulağına kadar ayıp içine dalmıştır: fakat malı vardır ve mal ayıbını örter.

کز طمع عیبش نبیند طامعی ** گشت دلها را طمعها جامعی‌‌ 2350

Tamahkâr tamahı yüzünden zengin ayıbını görmez. Tamahkâr bütün gönülleri kaplar.

ور گدا گوید سخن چون زر کان ** ره نیابد کاله‌‌ی او در دکان‌‌

Yoksul, halis altın gibi sevilse yine kumaşı, dükkâna yol bulmaz, sözünü kimse dinlemez.

کار درویشی ورای فهم تست ** سوی درویشی بمنگر سست سست‌‌

Yoksulluk, senin anlayacağın şey değildir; yoksulluğa hor bakma;

ز آن که درویشان ورای ملک و مال ** روزیی دارند ژرف از ذو الجلال‌‌

Çünkü yoksulların, mülkten, maldan öte ululuk sahibi Tanrı’dan pek büyük bir rızıkları vardır.

حق تعالی عادل است و عادلان ** کی کنند استمگری بر بی‌‌دلان‌‌

Ulu Tanrı âdildir; âdiller, nasıl olur da çaresiz biçarelere zulmederler?

آن یکی را نعمت و کالا دهند ** وین دگر را بر سر آتش نهند 2355

Birisine nimet, mal, matrah verip öbürünü yansın diye ateşe atarlar mı?

آتشش سوزا که دارد این گمان ** بر خدای خالق هر دو جهان‌‌

Böyle bir iş, Tanrı’dan, iki cihanı yaratan umulur mu?

فقر فخری از گزاف است و مجاز ** نی هزاران عز پنهان است و ناز

“Elfakru Fahri” hadîsi, saçma ve asılsız bir söz mü; bu sözde binlerce yücelik, binlerce naz ve nimet gizli değil mi?

از غضب بر من لقبها راندی ** یارگیر و مار گیرم خواندی‌‌

Hiddetle bana lâkaplar taktın; ben sevgilimin dostuyum, onu elde ederim. Halbuki sen bir yalancı, afsuncusun dedi.

گر بگیرم بر کنم دندان مار ** تاش از سر کوفتن نبود ضرار

Yılan tutsam bile dişini söker, bu suretle onu başı ezilmekten kurtarırım.

ز آن که آن دندان عدوی جان اوست ** من عدو را می‌‌کنم زین علم دوست‌‌ 2360

Çünkü o diş, onun can düşmanıdır; ben, düşmanı da bu suretle kendime dost ederim.

از طمع هرگز نخوانم من فسون ** این طمع را کرده‌‌ام من سر نگون‌‌

Ben asla tamahtan afsun okumam. Ben bu tamahı baş aşağı etmişimdir.

حاش لله طمع من از خلق نیست ** از قناعت در دل من عالمی است‌‌

Tanrı göstermesin... Benim halka karşı tamahım yok. Gönlümde kanaatten bir âlem var.

بر سر امرودبن بینی چنان ** ز آن فرود آ تا نماند آن گمان‌‌

Sen armut ağacı tepesinden böyle görüyorsun. Aşağı in de sende o şüphe kalmasın.

چون که بر گردی و سر گشته شوی ** خانه را گردنده بینی و آن توی‌‌

Biraz dönersen başın dönmeğe başlar; evi dönüyor görürsün... Halbuki dönen sensin!

در بیان آن که جنبیدن هر کسی از آن جا که وی است هر کس را از چنبره‌‌ی وجود خود بیند، تابه‌‌ی کبود آفتاب را کبود نماید و سرخ سرخ نماید چون تابه از رنگها بیرون آید سپید شود از همه تابه‌‌های دیگر او راست‌‌گوتر باشد و امام باشد

Herkesin hareketi, görüşü, bulunduğu makama göredir. Herkes, âleme kendi görüş dairesinden bakar. Mavi cam, güneşi mavi gösterir; kızıl cam kızıl. Camların rengi olmazsa beyaz olurlar. Beyaz cam, öbür camların hepsinden daha doğru gösterir, hepsinin de başı, imamı odur.

دید احمد را ابو جهل و بگفت ** زشت نقشی کز بنی هاشم شگفت‌‌ 2365

Ebucehil, Ahmed’i görüp “Beni Hâşim’den çirkin bir çehre zuhur etti” dedi.

گفت احمد مر و را که راستی ** راست گفتی گر چه کار افزاستی‌‌

Ahmet ona dedi ki: “ Haddini tecavüz ettinse de doğru söyledin.”

دید صدیقش بگفت ای آفتاب ** نی ز شرقی نی ز غربی خوش بتاب‌‌

Sıddîk görüp “Ey güneş! Ne doğudasın, ne batıdan. Lâtif bir surette parla, âlemi nurlandır” dedi.