چون که روغن را ز آب اسرشته‌‌اند ** آب با روغن چرا ضد گشته‌‌اند

چون گل از خار است و خار از گل چرا ** هر دو در جنگند و اندر ماجرا

یا نه جنگ است این برای حکمت است ** همچو جنگ خر فروشان صنعت است‌‌

یا نه این است و نه آن حیرانی است ** گنج باید جست این ویرانی است‌‌

آن چه تو گنجش توهم می‌‌کنی ** ز آن توهم گنج را گم می‌‌کنی‌‌ 2475

چون عمارت دان تو وهم و رایها ** گنج نبود در عمارت جایها

در عمارت هستی و جنگی بود ** نیست را از هستها ننگی بود

نی که هست از نیستی فریاد کرد ** بلکه نیست آن هست را واداد کرد

تو مگو که من گریزانم ز نیست ** بلکه او از تو گریزان است بیست‌‌

ظاهرا می‌‌خواندت او سوی خود ** وز درون می‌‌راندت با چوب رد 2480

نعلهای باژگونه ست ای سلیم ** نفرت فرعون می‌‌دان از کلیم‌‌

سبب حرمان اشقیا از دو جهان که خسر الدنیا و الآخرة

چون حکیمک اعتقادی کرده است ** کاسمان بیضه زمین چون زرده است‌‌

گفت سائل چون بماند این خاکدان ** در میان این محیط آسمان‌‌

همچو قندیلی معلق در هوا ** نی به اسفل می‌‌رود نی بر علی‌‌

آن حکیمش گفت کز جذب سما ** از جهات شش بماند اندر هوا 2485

چون ز مغناطیس قبه‌‌ی ریخته ** در میان ماند آهنی آویخته‌‌

آن دگر گفت آسمان با صفا ** کی کشد در خود زمین تیره را

بلکه دفعش می‌‌کند از شش جهات ** ز آن بماند اندر میان عاصفات‌‌

پس ز دفع خاطر اهل کمال ** جان فرعونان بماند اندر ضلال‌‌

پس ز دفع این جهان و آن جهان ** مانده‌‌اند این بی‌‌رهان بی‌‌این و آن‌‌ 2490

سرکشی از بندگان ذو الجلال ** دان که دارند از وجود تو ملال‌‌

کهربا دارند چون پیدا کنند ** کاه هستی ترا شیدا کنند

کهربای خویش چون پنهان کنند ** زود تسلیم ترا طغیان کنند

آن چنان که مرتبه‌‌ی حیوانی است ** کاو اسیر و سغبه‌‌ی انسانی است‌‌

مرتبه‌‌ی انسان به دست اولیا ** سغبه چون حیوان شناسش ای کیا 2495