لشکری از خاک ز آن سوی اجل ** تا ببیند هر کسی حسن عمل‌‌

لشکری از خاک ز آن سوی اجل ** تا ببیند هر کسی حسن عمل‌‌ 3075

Bir bölüğü de herkesin yaptığı işin karşılığını görmesi için yeryüzünden ecel tarafına yürür.

این سخن پایان ندارد هین بتاز ** سوی آن دو یار پاک پاک باز

Bu sözün sonu yoktur. Kendine gel de iki temiz dostun hikâyesine dön!

صفت توحید

”Benim” diyen kişinin pişman olarak suçuna karşılık tövbe ve istiğfar için bir yıl riyazat çekmesi ve o tövbekârın, tekrar dönüp o eve gelince ev sahibinin “Kim o” demesine “Sensin” diye cevap vermesi

گفت یارش کاندر آ ای جمله من ** نی مخالف چون گل و خار چمن‌‌

Sevgilisi “Ey tamamı ile ben olan, içeri gir. Yeşillikteki gül ve diken gibi aykırı değilsin.

رشته یکتا شد غلط کم شد کنون ** گر دو تا بینی حروف کاف و نون‌‌

İplik bir oldu, artık ey yanlışlık, ortadan kalk! Kâf ve Nûn harflerini iki görürsen de hakikatte birdir” dedi.

کاف و نون همچون کمند آمد جذوب ** تا کشاند مر عدم را در خطوب‌‌

Yokluğu, büyük ve müşkül işleri cezbetmek için Kâf ve Nûn çekicidir.

پس دو تا باید کمند اندر صور ** گر چه یکتا باشد آن دو در اثر 3080

İş yapma hususunda bir olmakla beraber halat, surette iki kattır.

گر دو پا گر چار پا ره را برد ** همچو مقراض دو تا یکتا برد

İster iki ayak olsun, ister dört... Yol yürür. Makasa benzer, iki ağızlı olduğu halde birden keser.

آن دو همبازان گازر را ببین ** هست در ظاهر خلافی ز آن و ز این‌‌

Bez yıkayan iki arkadaşa bak. Görünüşte o, buna aykırı iş görmekte.

آن یکی کرباس را در آب زد ** و آن دگر همباز خشکش می‌‌کند

Birisi bezi suya sokar, öbür arkadaşı kurutur.

باز او آن خشک را تر می‌‌کند ** گوییا ز استیزه ضد بر می‌‌تند

Sonra yine öteki ıslatır. Sanki birbirlerine aykırı iş görürler.

لیک این دو ضد استیزه نما ** یکدل و یک کار باشد در رضا 3085

Fakat, ey genç! Görünüşte birbirlerinin zıddına iş görür gibi olan bu iki arkadaşın gönülleri de birdir, yaptıkları iş de.

هر نبی و هر ولی را مسلکی است ** لیک تا حق می‌‌برد جمله یکی است‌‌

Her Peygamberin, her velînin bir mesleği vardır. Fakat değil mi ki hepsi halkı Hak’ka ulaştırıyor, birdir.

چون که جمع مستمع را خواب برد ** سنگهای آسیا را آب برد

Dinleyenler, onların sözlerinden uykuya daldılar mı... Değirmenin taşlarını su götürdü demektir.

رفتن این آب فوق آسیاست ** رفتنش در آسیا بهر شماست‌‌

Bu suyun akışı, değirmen için değildir, değirmene sizin için gitmektedir.

چون شما را حاجت طاحون نماند ** آب را در جوی اصلی باز راند

Fakat değirmene ihtiyacınız kalmadığı için değirmenci, suyu yatağına koyuverdi, asıl dereye akıttı.

ناطقه سوی دهان تعلیم راست ** ور نه خود آن نطق را جویی جداست‌‌ 3090

Söz söyleme kudreti, öğretmek için ağza gelir; yoksa o sözün ayrı bir mecrası vardır.

می‌‌رود بی‌‌بانگ و بی‌‌تکرارها ** تحتها الأنهار تا گلزارها

Sessizce, akışı tekerrür etmeksizin, bir akan cüz’ü bir daha akmaksızın ta... altında nehirler akan gül bahçelerine kadar akıp gider.

ای خدا جان را تو بنما آن مقام ** کاندر او بی‌‌حرف می‌‌روید کلام‌‌

Tanrı, harfsiz söz beliren o makamı, canımıza sen göster.

تا که سازد جان پاک از سر قدم ** سوی عرصه‌‌ی دور پهنای عدم‌‌

Ki pâk can, başını ayak yapıp yokluğun o uzak ve geniş sahasına koşsun.

عرصه‌‌ای بس با گشاد و با فضا ** وین خیال و هست یابد زو نوا

Yokluk âlemi, pek geniş ve hudutsuz bir âlemdir. Bu hayal ve varlık, o âlemden yüzlerce gıda alır, o âlemden belirir, beslenir.

تنگتر آمد خیالات از عدم ** ز آن سبب باشد خیال اسباب غم‌‌ 3095

Hayaller, yokluk âlemine nispetle dardır. Onun için hayal, darlık ve sıkıntıya sebep olur.

باز هستی تنگتر بود از خیال ** ز آن شود در وی قمر همچون هلال‌‌

Varlık da hayalden daha dardır. O yüzden aylar, bu âlemde hilâl gibi görünür.

باز هستی جهان حس و رنگ ** تنگتر آمد که زندانی است تنگ‌‌

Duygu ve renk âleminin, yani bu dünyanın varlığı ise... yokluğa, hayale ve varlığa nispetle büsbütün dardır, âdeta daracık bir zindandır.

علت تنگی است ترکیب و عدد ** جانب ترکیب حسها می‌‌کشد

Âlemdeki terkip ve sayı, darlığa sebeptir. Fakat bizi duygularımız, terkip âlemine çekip durmaktadır.

ز آن سوی حس عالم توحید دان ** گر یکی خواهی بدان جانب بران‌‌

O duygularla birlik âlemini bil, eğer birlik âlemini diliyorsan o tarafa yürü.