با زبان حال زر گوید که باش ** ای مزور تا بر آید روز فاش‌‌

با زبان حال زر گوید که باش ** ای مزور تا بر آید روز فاش‌‌ 3295

Hal diliyle der ki: “ Yalancı, hele bir dur. Herkesin meydana çıkacağı gün bir gelsin!”

صد هزاران سال ابلیس لعین ** بود ز ابدال و امیر المؤمنین‌‌

Lânetlenmiş İblis; yüz binlerce yıl Abdâl’ dendi, müminler beyiydi.

پنجه زد با آدم از نازی که داشت ** گشت رسوا همچو سرگین وقت چاشت‌‌

Naz ve istiğnası yönünden Âdemle savaştı, kuşluk vakti kokmaya başlayan pislik gibi rüsvay oldu.

دعا کردن بلعم باعور که موسی و قومش را از این شهر که حصار داده‌‌اند بی‌‌مراد باز گردان‌‌

Temsil yoluyla Bâûr’un hikâyesi

بلعم باعور را خلق جهان ** سغبه شد مانند عیسای زمان‌‌

Dünya halkı, Bâûr oğlu Bel’am’a zamanın İsa’sına mağlûp oldukları gibi mağlûp ve zebun olmuştu.

سجده ناوردند کس را دون او ** صحت رنجور بود افسون او

Ondan başka kimseye secde etmezlerdi. Afsunu, hastalara şifa verirdi.

پنجه زد با موسی از کبر و کمال ** آن چنان شد که شنیده ستی تو حال‌‌ 3300

Kendisini beğendiği, ulu gördüğü için Musa ile savaştı. Sonra hali, duyduğun gibi oldu.

صد هزار ابلیس و بلعم در جهان ** همچنین بوده ست پیدا و نهان‌‌

Dünyada yüz binlerce İblis ve Bel’am vardır ki gizli, açık hep bu hale düşmüşlerdir.

این دو را مشهور گردانید اله ** تا که باشد این دو بر باقی گواه‌‌

Tanrı, diğerlerine misal olsun diye bu ikisini meşhur etti;

این دو دزد آویخت از دار بلند ** ور نه اندر قهر بس دزدان بدند

Bu iki hırsızı darağacına çekti, yükseltti. Yoksa kahrına uğramış daha nice hırsız var!

این دو را پرچم به سوی شهر برد ** کشتگان قهر را نتوان شمرد

Bu ikisini aşikâre kahredip şöhretlendirdi; yoksa onun kahrıyla ölenler sayılamayacak kadar çok!

نازنینی تو ولی در حد خویش ** الله الله پا منه از حد خویش‌‌ 3305

Nazeninsin, nazlısın, ama haddince Allah aşkına olsun haddini aşma!

گر زنی بر نازنین تر از خودت ** در تگ هفتم زمین زیر آردت‌‌

Eğer kendinden daha nazenin birisine çatarsan seni yerin yedi kat dibine sokar.

قصه‌‌ی عاد و ثمود از بهر چیست ** تا بدانی کانبیا را نازکی است‌‌

Âd ve Semud kavminin hikâyeleri ne için söylenip duruyor? Peygamberlerin nazik, nazenin olduklarını bilmen için.

این نشان خسف و قذف و صاعقه ** شد بیان عز نفس ناطقه‌‌

Yere batma, başlarına taş yağma, bir sesle canlarının alınışı...Hep bu vakalar, nefs-i natıka sahiplerinin yücelerini bildirmek içindir.

جمله حیوان را پی انسان بکش ** جمله انسان را بکش از بهر هش‌‌

Bütün hayvanları insan için öldür, fakat bütün insanları da bir akıllı kişi için öldür. (hiç beis yok!)

هش چه باشد عقل کل هوشمند ** هوش جزوی هش بود اما نژند 3310

Akıl dediğin nedir? Akıl sahibinin akl-ı Küll’ü. Cüzi akıl da akıldır ama pek arıktır.

جمله حیوانات وحشی ز آدمی ** باشد از حیوان انسی در کمی‌‌

İnsanlardan kaçan vahşi hayvanların hepsi, ehlî hayvanlara nispetle aşağılıktır.

خون آنها خلق را باشد سبیل ** ز انکه وحشی‌‌اند از عقل جلیل‌‌

Vahşi hayvanların kanı mübahtır. Çünkü yüce akıldan kaçmaktadırlar. Akılları yoktur.

عزت وحشی بدین افتاد پست ** که مر انسان را مخالف آمده ست‌‌

İnsanın emrine uymuyor diye vahşinin yüceliği bu dereceye düşmüştür.

پس چه عزت باشدت ای نادره ** چون شدی تو حمر مستنفرة

Şu halde ey garip adam! Aslandan kaçan yaban eşeklerine benzedikten sonra senin ne şerefin var ki?

خر نشاید کشت از بهر صلاح ** چون شود وحشی شود خونش مباح‌‌ 3315

Eşek, işe yaradığı için öldürülmez. Fakat yaban eşeği olursa kanı mübahtır.

گر چه خر را دانش زاجر نبود ** هیچ معذورش نمی‌‌دارد ودود

Eşeğin kendisini kötülükten koruyan iyiliğe sevk eden bir bilgisi olmadığı halde Tanrı onu mâzur tutmuyor.

پس چو وحشی شد از آن دم آدمی ** کی بود معذور ای یار سمی‌‌

Ey yüce sevgili! İnsan (akıllı olduğu halde) o nefesten, ( Peygamberlerin, velîlerin sözlerinden)kaçar, vahşileşirse nasıl mâzur olur?

لاجرم کفار را شد خون مباح ** همچو وحشی پیش نشاب و رماح‌‌

Hulâsa oklar ve süngüler önünde kâfirlerin kanı mübahtır. Çünkü onlar, işe yaramaktan uzaktırlar.

جفت و فرزندانشان جمله سبیل ** ز آنکه بی‌‌عقلند و مردود و ذلیل‌‌

Onların karıları ve çocukları da esir sayılır. Çünkü akılları yoktur, merdut ve aşağılık kişilerdir.