-
پنجه زد با آدم از نازی که داشت ** گشت رسوا همچو سرگین وقت چاشت
- Naz ve istiğnası yönünden Âdemle savaştı, kuşluk vakti kokmaya başlayan pislik gibi rüsvay oldu.
-
دعا کردن بلعم باعور که موسی و قومش را از این شهر که حصار دادهاند بیمراد باز گردان
- Temsil yoluyla Bâûr’un hikâyesi
-
بلعم باعور را خلق جهان ** سغبه شد مانند عیسای زمان
- Dünya halkı, Bâûr oğlu Bel’am’a zamanın İsa’sına mağlûp oldukları gibi mağlûp ve zebun olmuştu.
-
سجده ناوردند کس را دون او ** صحت رنجور بود افسون او
- Ondan başka kimseye secde etmezlerdi. Afsunu, hastalara şifa verirdi.
-
پنجه زد با موسی از کبر و کمال ** آن چنان شد که شنیده ستی تو حال 3300
- Kendisini beğendiği, ulu gördüğü için Musa ile savaştı. Sonra hali, duyduğun gibi oldu.
-
صد هزار ابلیس و بلعم در جهان ** همچنین بوده ست پیدا و نهان
- Dünyada yüz binlerce İblis ve Bel’am vardır ki gizli, açık hep bu hale düşmüşlerdir.
-
این دو را مشهور گردانید اله ** تا که باشد این دو بر باقی گواه
- Tanrı, diğerlerine misal olsun diye bu ikisini meşhur etti;
-
این دو دزد آویخت از دار بلند ** ور نه اندر قهر بس دزدان بدند
- Bu iki hırsızı darağacına çekti, yükseltti. Yoksa kahrına uğramış daha nice hırsız var!
-
این دو را پرچم به سوی شهر برد ** کشتگان قهر را نتوان شمرد
- Bu ikisini aşikâre kahredip şöhretlendirdi; yoksa onun kahrıyla ölenler sayılamayacak kadar çok!
-
نازنینی تو ولی در حد خویش ** الله الله پا منه از حد خویش 3305
- Nazeninsin, nazlısın, ama haddince Allah aşkına olsun haddini aşma!
-
گر زنی بر نازنین تر از خودت ** در تگ هفتم زمین زیر آردت
- Eğer kendinden daha nazenin birisine çatarsan seni yerin yedi kat dibine sokar.
-
قصهی عاد و ثمود از بهر چیست ** تا بدانی کانبیا را نازکی است
- Âd ve Semud kavminin hikâyeleri ne için söylenip duruyor? Peygamberlerin nazik, nazenin olduklarını bilmen için.
-
این نشان خسف و قذف و صاعقه ** شد بیان عز نفس ناطقه
- Yere batma, başlarına taş yağma, bir sesle canlarının alınışı...Hep bu vakalar, nefs-i natıka sahiplerinin yücelerini bildirmek içindir.
-
جمله حیوان را پی انسان بکش ** جمله انسان را بکش از بهر هش
- Bütün hayvanları insan için öldür, fakat bütün insanları da bir akıllı kişi için öldür. (hiç beis yok!)
-
هش چه باشد عقل کل هوشمند ** هوش جزوی هش بود اما نژند 3310
- Akıl dediğin nedir? Akıl sahibinin akl-ı Küll’ü. Cüzi akıl da akıldır ama pek arıktır.
-
جمله حیوانات وحشی ز آدمی ** باشد از حیوان انسی در کمی
- İnsanlardan kaçan vahşi hayvanların hepsi, ehlî hayvanlara nispetle aşağılıktır.
-
خون آنها خلق را باشد سبیل ** ز انکه وحشیاند از عقل جلیل
- Vahşi hayvanların kanı mübahtır. Çünkü yüce akıldan kaçmaktadırlar. Akılları yoktur.
-
عزت وحشی بدین افتاد پست ** که مر انسان را مخالف آمده ست
- İnsanın emrine uymuyor diye vahşinin yüceliği bu dereceye düşmüştür.
-
پس چه عزت باشدت ای نادره ** چون شدی تو حمر مستنفرة
- Şu halde ey garip adam! Aslandan kaçan yaban eşeklerine benzedikten sonra senin ne şerefin var ki?
-
خر نشاید کشت از بهر صلاح ** چون شود وحشی شود خونش مباح 3315
- Eşek, işe yaradığı için öldürülmez. Fakat yaban eşeği olursa kanı mübahtır.
-
گر چه خر را دانش زاجر نبود ** هیچ معذورش نمیدارد ودود
- Eşeğin kendisini kötülükten koruyan iyiliğe sevk eden bir bilgisi olmadığı halde Tanrı onu mâzur tutmuyor.
-
پس چو وحشی شد از آن دم آدمی ** کی بود معذور ای یار سمی
- Ey yüce sevgili! İnsan (akıllı olduğu halde) o nefesten, ( Peygamberlerin, velîlerin sözlerinden)kaçar, vahşileşirse nasıl mâzur olur?
-
لاجرم کفار را شد خون مباح ** همچو وحشی پیش نشاب و رماح
- Hulâsa oklar ve süngüler önünde kâfirlerin kanı mübahtır. Çünkü onlar, işe yaramaktan uzaktırlar.
-
جفت و فرزندانشان جمله سبیل ** ز آنکه بیعقلند و مردود و ذلیل
- Onların karıları ve çocukları da esir sayılır. Çünkü akılları yoktur, merdut ve aşağılık kişilerdir.
-
باز عقلی کاو رمد از عقل عقل ** کرد از عقلی به حیوانات نقل 3320
- Artık bir akıl, aklın aklından kaçarsa akıllılar taifesinden hayvanat zümresine geçmiştir.
-
اعتماد کردن هاروت و ماروت بر عصمت خویش و آمیزی اهل دنیا خواستن و در فتنه افتادن
- Hârût, Mârût Hikâyesi
-
همچو هاروت و چو ماروت شهیر ** از بطر خوردند زهر آلود تیر
- (Aklın aklından kaçan, peygamber ve velîlere uymayan kişi) meşhur Hârût’la Mârût’a benzer. Onlar da gururları yüzünden zehirli ok yediler.