گفت نار از خاک بی‌‌شک بهتر است ** من ز نار و او ز خاک اکدر است‌‌

پس قیاس فرع بر اصلش کنیم ** او ز ظلمت ما ز نور روشنیم‌‌

گفت حق نی بل که لا انساب شد ** زهد و تقوی فضل را محراب شد

این نه میراث جهان فانی است ** که به انسابش بیابی جانی است‌‌ 3400

بلکه این میراثهای انبیاست ** وارث این جانهای اتقیاست‌‌

پور آن بو جهل شد مومن عیان ** پور آن نوح نبی از گمرهان‌‌

زاده‌‌ی خاکی منور شد چو ماه ** زاده‌‌ی آتش تویی رو رو سیاه‌‌

این قیاسات و تحری روز ابر ** یا به شب مر قبله را کرده ست حبر

لیک با خورشید و کعبه پیش رو ** این قیاس و این تحری را مجو 3405

کعبه نادیده مکن رو زو متاب ** از قیاس الله أعلم بالصواب‌‌

چون صفیری بشنوی از مرغ حق ** ظاهرش را یاد گیری چون سبق‌‌

وانگهی از خود قیاساتی کنی ** مر خیال محض را ذاتی کنی‌‌

اصطلاحاتی است مر ابدال را ** که نباشد ز آن خبر اقوال را

منطق الطیری به صوت آموختی ** صد قیاس و صد هوس افروختی‌‌ 3410

همچو آن رنجور دلها از تو خست ** کر به پندار اصابت گشته مست‌‌

کاتب آن وحی ز آن آواز مرغ ** برده ظنی کاو بود همباز مرغ‌‌

مرغ پری زد مر او را کور کرد ** نک فرو بردش به قعر مرگ و درد

هین به عکسی یا به ظنی هم شما ** در میفتید از مقامات سما

گر چه هاروتید و ماروت و فزون ** از همه بر بام نحن الصافون‌‌ 3415

بر بدیهای بدان رحمت کنید ** بر منی و خویش بینی کم تنید

هین مبادا غیرت آید از کمین ** سر نگون افتید در قعر زمین‌‌

هر دو گفتند ای خدا فرمان تراست ** بی‌‌امان تو امانی خود کجاست‌‌

این همی‌‌گفتند و دلشان می‌‌طپید ** بد کجا آید ز ما نعم العبید

خار خار دو فرشته هم نهشت ** تا که تخم خویش بینی را نکشت‌‌ 3420

پس همی‌‌گفتند کای ارکانیان ** بی‌‌خبر از پاکی روحانیان‌‌