جنگ خلقان همچو جنگ کودکان ** جمله بی‌‌معنی و بی‌‌مغز و مهان‌‌

جنگ خلقان همچو جنگ کودکان ** جمله بی‌‌معنی و بی‌‌مغز و مهان‌‌ 3435

Halkın savaşı da çocukların savaşı gibidir. Tamamı ile mânasız, esassız ve hor!

جمله با شمشیر چوبین جنگشان ** جمله در لاینفعی آهنگشان‌‌

Hepsi sopadan kılıçlarla savaşırlar. Hepsi faydasız bir şeyle uğraşıp dururlar.

جمله‌‌شان گشته سواره بر نیی ** کاین براق ماست یا دلدل پیی‌‌

Hepsi, bu bizim Burak’ımız Düldül yürüyüşlü atımız diye bir sopaya binmiştir.

حامل‌‌اند و خود ز جهل افراشته ** راکب و محمول ره پنداشته‌‌

Sırtlarında yük var, fakat bilgisizliklerinden kendilerini yüksek görüp ata binmiş, yol gidiyor sanırlar.

باش تا روزی که محمولان حق ** اسب تازان بگذرند از نه طبق‌‌

Hele dur... halk atlıları, bir gün atlarını sürerek dokuz kat gökten geçsinler de bak!

تعرج الروح إلیه و الملک ** من عروج الروح یهتز الفلک‌‌ 3440

O gün ruh ve melek Tanrı’ya yücelir. Ruhun yücelmesinden gök titrer!

همچو طفلان جمله‌‌تان دامن سوار ** گوشه‌‌ی دامن‌‌گرفته اسب‌‌وار

Siz ise umumiyetle çocuklar gibi eteğinize binmişsiniz... Ata binmiş gibi eteğinizin ucunu tutmuşsunuz!

از حق إن الظن لا يغنی رسید ** مرکب ظن بر فلک‌‌ها کی دوید

Tanrı’dan “ Şüphe yok ki zan fayda vermez” hükmü gelmiştir. Zan merkebi nerede gökler koşacak?

اغلب الظنین فی ترجیح ذا ** لا تماری الشمس فی توضیحها

İki türlü zan olursa kuvvet hangisindeyse o tercih edilir. Fakat güneş zuhur etti mi... onun varlığında ve parlaklığında inat edilmez.

آن گهی بینید مرکبهای خویش ** مرکبی سازیده‌‌اید از پای خویش‌‌

İşte o zaman bindiğiniz şeyleri görürsünüz; anlarsınız ki ancak ayaklarınıza binmişsiniz...

وهم و فکر و حس و ادراک شما ** همچو نی دان مرکب کودک هلا 3445

Vehmi, fikri, duyguyu, anlayışları sopa gibi çocuk atı bil!

علمهای اهل دل حمالشان ** علمهای اهل تن احمالشان‌‌

Gönül ehlinin ilimleri, kendilerini taşır. Ten ehlinin ilimleriyse kendilerine yüktür.

علم چون بر دل زند یاری شود ** علم چون بر تن زند باری شود

Gönle uran, adamı gönül ehli yapan ilim; insana fayda verir. Yalnız tene tesir eden, insana mal olmayan ilim yükten ibarettir.

گفت ایزد یحمل اسفاره ** بار باشد علم کان نبود ز هو

Tanrı “ Yahmilü esfâra-Tevrat’ı bilip onunla amel etmeyen kitap taşıyan eşeğe benzer” dedi. Tanrı’dan olmayan bilgi yüktür.

علم کان نبود ز هو بی‌‌واسطه ** آن نپاید همچو رنگ ماشطه‌‌

Tanrı’dan vasıtasız olarak verilmeyen ilim, gelini süsleyen kadının ona sürdüğü renk gibi diri kalmaz, uçup gider.

لیک چون این بار را نیکو کشی ** بار بر گیرند و بخشندت خوشی‌‌ 3450

Fakat bu yükü iyi çekersen yükünü alırlar, rahat ettirirler.

هین مکش بهر هوا آن بار علم ** تا ببینی در درون انبار علم‌‌

Heva ve heves uğrunda o bilgi yükünü taşıma ki içindeki ilim ambarını göresin.

تا که بر رهوار علم آیی سوار ** بعد از آن افتد ترا از دوش بار

İlmin rahvan atına bindikten sonra sırtından yükü alırlar.

از هواها کی رهی بی‌‌جام هو ** ای ز هو قانع شده با نام هو

Tanrı kadehi olmadıkça heva ve heveslerden nereden geçeceksin? Ey Tanrı’ya ait yalnız “Hu” ismine kani olan!

از صفت و ز نام چه زاید خیال ** و آن خیالش هست دلال وصال‌‌

Sıfattan, addan ne doğar? Hayal! O hayal, sahibine ancak vuslat delili olur.

دیده‌‌ای دلال بی‌‌مدلول هیچ ** تا نباشد جاده نبود غول هیچ‌‌ 3455

Medlulü olmayan bir delalet edici hiç gördün mü? Yol olmadıkça katiyen gül de olmaz...

هیچ نامی بی‌‌حقیقت دیده‌‌ای ** یا ز گاف و لام گل گل چیده‌‌ای‌‌

Hakikatı olmayan bir adı hiç gördün mü; yahut Kâf ve Lâm harflerinden gül topladın mı?

اسم خواندی رو مسمی را بجو ** مه به بالا دان نه اندر آب جو

Mademki ismi okudun; var, müsemmayı da ara. Ayı gökte bil derede değil!

گر ز نام و حرف خواهی بگذری ** پاک کن خود را ز خود هین یک سری‌‌

Addan ve harften geçmek istersen hemencecik kendini tamamı ile kendinden arıt (yok ol!)

همچو آهن ز آهنی بی‌‌رنگ شو ** در ریاضت آینه‌‌ی بی‌‌زنگ شو

Demir gibi demirlikten çık, renksiz bir hale gel. Riyazatta tozsuz passız bir ayna ol!