دیده‌‌ای دلال بی‌‌مدلول هیچ ** تا نباشد جاده نبود غول هیچ‌‌

دیده‌‌ای دلال بی‌‌مدلول هیچ ** تا نباشد جاده نبود غول هیچ‌‌ 3455

Medlulü olmayan bir delalet edici hiç gördün mü? Yol olmadıkça katiyen gül de olmaz...

هیچ نامی بی‌‌حقیقت دیده‌‌ای ** یا ز گاف و لام گل گل چیده‌‌ای‌‌

Hakikatı olmayan bir adı hiç gördün mü; yahut Kâf ve Lâm harflerinden gül topladın mı?

اسم خواندی رو مسمی را بجو ** مه به بالا دان نه اندر آب جو

Mademki ismi okudun; var, müsemmayı da ara. Ayı gökte bil derede değil!

گر ز نام و حرف خواهی بگذری ** پاک کن خود را ز خود هین یک سری‌‌

Addan ve harften geçmek istersen hemencecik kendini tamamı ile kendinden arıt (yok ol!)

همچو آهن ز آهنی بی‌‌رنگ شو ** در ریاضت آینه‌‌ی بی‌‌زنگ شو

Demir gibi demirlikten çık, renksiz bir hale gel. Riyazatta tozsuz passız bir ayna ol!

خویش را صافی کن از اوصاف خود ** تا ببینی ذات پاک صاف خود 3460

Kendini kendi vasıflarından arıt ki asıl kendi sâf, pak zatını göresin.

بینی اندر دل علوم انبیا ** بی‌‌کتاب و بی‌‌معید و اوستا

O vakit kitap, müzakereci ve üstat olmaksızın gönlünde peygamberlerin ilimlerini görür bulursun.

گفت پیغمبر که هست از امتم ** کاو بود هم گوهر و هم همتم‌‌

Peygamber “ ümmetimden öyleleri vardır ki onlar, benimle aynı yaratılıştadırlar, benimle aynı himmete sahiptirler.

مر مرا ز آن نور بیند جانشان ** که من ایشان را همی‌‌بینم بدان‌‌

Ben onları hangi nurla görüyorsam onların canları da beni mutlaka aynı nurla görür” dedi.

بی‌‌صحیحین و احادیث و رواه ** بلکه اندر مشرب آب حیات‌‌

Bunlar Peygamberi, Sahîhayn kitapları, hadîsler, hadîsi rivayet edenler olmaksızın, bunlara hacet kalmaksızın abıhayat kaynağında (gönüllerinde) görürler.

سر امسینا لکردیا بدان ** راز اصبحنا عرابیا بخوان‌‌ 3465

“Kürt olarak yattık” sırrını bil, “ Arap olarak sabahladık” sırrını oku!

ور مثالی خواهی از علم نهان ** قصه گو از رومیان و چینیان‌‌

Gizli ilme dair bir misal istersen Rum halkıyla Çinlilere ait hikâyeyi söyle:

قصه‌‌ی مری کردن رومیان و چینیان در علم نقاشی و صورتگری‌‌

Rum halkıyla Çinlilerin ressamlıkta bahse girişmeleri

چینیان گفتند ما نقاش‌‌تر ** رومیان گفتند ما را کر و فر

Çinliler “ Biz daha mahir ressamız, dediler. Rum halkı da dedi ki: “ Bizim maharetimiz daha üstündür.”

گفت سلطان امتحان خواهم در این ** کز شماها کیست در دعوی گزین‌‌

Padişah “Sizi imtihan edeceğim; bakalım hanginiz dâvasında haklı” dedi.

اهل چین و روم چون حاضر شدند ** رومیان از بحث در مکث آمدند

Çinlilerle Rum diyarı ressamları hazırlandılar; Rum diyarı ressamları ilimlerine daha vakıf kişilerdi.

چینیان گفتند یک خانه به ما ** خاص بسپارید و یک آن شما 3470

Çin ressamları “ Bize bir hususi oda verin, bir oda da sizin olsun” dediler.

بود دو خانه مقابل دربدر ** ز آن یکی چینی ستد رومی دگر

Kapıları karşı karşıya iki oda vardı. Bir tanesini Çin ressamlar aldı. Öbürünü de Rum ressamları.

چینیان صد رنگ از شه خواستند ** پس خزینه باز کرد آن ارجمند

Çinliler, padişahtan yüz türlü boya istediler. Yüce padişah bunun üzerine hazinesini açtı.

هر صباحی از خزینه رنگها ** چینیان را راتبه بود از عطا

Çinlilere her sabah hazineden boyalar verilmekteydi.

رومیان گفتند نی نقش و نه رنگ ** در خور آید کار را جز دفع زنگ‌‌

Rum ressamları “ Pas gidermekten başka ne resim işe yarar, ne boya!” dediler.

در فرو بستند و صیقل می‌‌زدند ** همچو گردون ساده و صافی شدند 3475

Kapıyı kapatıp duvarı cilâlamaya başladılar. Gök gibi tertemiz, sâf ve berrak bir hale getirdiler.

از دو صد رنگی به بی‌‌رنگی رهی است ** رنگ چون ابر است و بی‌‌رنگی مهی است‌‌

İki yüz çeşit renge boyanmaktansa renksizlik daha iyi. Renk bulut gibidir. Renksizlikse ay.

هر چه اندر ابر ضو بینی و تاب ** آن ز اختر دان و ماه و آفتاب‌‌

Bulutta parlaklık ve ziya görürsen bil ki yıldızdan aydan ve güneştendir.

چینیان چون از عمل فارغ شدند ** از پی شادی دهلها می‌‌زدند

Çinli ressamlar işlerini bitirdiler. Hepsi de yaptıkları resimlerin güzelliğine sevinmekteydiler.

شه در آمد دید آن جا نقشها ** می‌‌ربود آن عقل را و فهم را

Padişah kapıdan içeri girip odadaki resimleri gördü. Hepsi akıldan, idrakten dışarı, fevkalâde güzel şeylerdi.