گفت عبدا مومنا باز اوش گفت ** کو نشان از باغ ایمان گر شگفت‌‌

Zeyd: “ Mümin bir kul olarak” deyince “ İman bağın yeşermiş, çiçekler açmışsa nişanesi nerede?” dedi.

گفت تشنه بوده‌‌ام من روزها ** شب نخفته ستم ز عشق و سوزها

Zeyd dedi ki: “ Gündüzleri susuz geçirdim, geceleri aşktan, yanıp yakılmadan uyumadım.

تا ز روز و شب گذر کردم چنان ** که از اسپر بگذرد نوک سنان‌‌

Mızrak kalkandan nasıl geçerse ben de gündüzlerden, gecelerden öyle geçtim. (onlar beni tutamadıkları gibi onlardan bana bir şey de bulaşmadı.)

که از آن سو جمله‌‌ی ملت یکی ست ** صد هزاران سال و یک ساعت یکی ست‌‌

Ondan dolayı bence bütün şeraitler, bütün dinler birdir. Bence yüz binlerce yılla bir saat aynı.

هست ازل را و ابد را اتحاد ** عقل را ره نیست آن سو ز افتقاد 3505

Ezelle ebed birleşti. Fakat akıl, kabiliyetsizliğinden buraya yol bulamaz.”

گفت از این ره کو رهاوردی بیار ** در خور فهم و عقول این دیار

Peygamber “Peki, o yoldan, bu diyarın anlayışınca, bu diyar akıllılarının harcına getirdiğin bir hediye var mı, nerede? Çıkar bakalım!” dedi.

گفت خلقان چون ببینند آسمان ** من ببینم عرش را با عرشیان‌‌

Zeyd dedi ki: “ halk, gökyüzünü nasıl görürse ben de arşı, arştakilerle beraber öyle görüyorum.

هشت جنت هفت دوزخ پیش من ** هست پیدا همچو بت پیش شمن‌‌

Benim önümde sekiz cennetle yedi cehennem, şaman önündeki put gibi apaçık ve meydanda.

یک به یک وامی‌‌شناسم خلق را ** همچو گندم من ز جو در آسیا

Halkı, değirmende buğdayı arpadan fark edercesine teker, teker tanıyorum.

که بهشتی کیست و بیگانه کی است ** پیش من پیدا چو مار و ماهی است‌‌ 3510

Cennetlik kim, yabancı nerede? Bence yılan ve balık gibi apaşikâr.

این زمان پیدا شده بر این گروه ** یوم تبیض و تسود وجوه‌‌

“ Kıyamet günü, bazı yüzler ak olur, bazıları kara...” Sırrı, şimdiden meydana çıktı. Bu halkın bir kısmının yüzü ak, bir kısmının kara.”

پیش از این هر چند جان پر عیب بود ** در رحم بود و ز خلقان غیب بود

Hakikatte bazı ruhlar, bundan önce de ( dünyaya gelmeden de) ayıplıydı. Fakat ana rahminde olduğu için hali, halka gizliydi.

الشقی من شقی فی بطن الام ** من سمات الجسم یعرف حالهم‌‌

Şakî, ana karnında şakî olur (fakat bilinmez) Cisim âlemindeyse cisimdeki hallerden, ruhun halleri de anlaşılır.

تن چو مادر طفل جان را حامله ** مرگ درد زادن است و زلزله‌‌

Vücut da ana gibi can çocuğuna gebedir. Ölüm, doğmak derdi ve kıyamettir.

جمله جانهای گذشته منتظر ** تا چگونه زاید آن جان بطر 3515

Bu dünyada geçmiş canların hepsi, “ O ferahlı can acaba nasıl doğacak?” diye beklemektedirler.

زنگیان گویند خود از ماست او ** رومیان گویند بس زیباست او

Zenciler, o mutlaka bizdendir derler. Beyazlar da, imkânı yok... O çok güzel olacak, derler.

چون بزاید در جهان جان و جود ** پس نماند اختلاف بیض و سود

Vücudun canı, ahiret âlemine doğunca artık beyaz, kara ihtilafı kalmaz.

گر بود زنگی برندش زنگیان ** روم را رومی برد هم از میان‌‌

Kara ise Zenciler alıp götürürler, beyazsa kendi cinslerinden olan bu çocuğu, beyazlar alıp götürürler.

تا نزاد او مشکلات عالم است ** آن که نازاده شناسد او کم است‌‌

Fakat doğmadıkça anlamak, âlemdeki müşkül işlerdendir. Çünkü henüz doğmamış çocuğun nasıl olduğunu bilen azdır.

او مگر ینظر بنور الله بود ** کاندرون پوست او را ره بود 3520

Bunu anlayan kişi, ancak Tanrı nuruyla bakıp gören kişidir. Böyle olan zat, bâtına da nüfuz edebilir.

اصل آب نطفه اسپید است و خوش ** لیک عکس جان رومی و حبش‌‌

Nutfenin aslı beyaz renkli ve hoştur. Fakat beyaz kişinin canının aksi;

می‌‌دهد رنگ احسن التقویم را ** تا به اسفل می‌‌برد این نیم را

Nutfeye renk verir, onu en güzel şekle sokar; kara kişinin canının aksi de bir kısım halkı, en aşağılık bir renge, en bayağı bir şekle sürer, götürür.

این سخن پایان ندارد باز ران ** تا نمانیم از قطار کاروان‌‌

Bu söze nihayet yoktur. Sen yine atını sür de biz kervandan geri kalmayalım.

یوم تبیض و تسود وجوه ** ترک و هندو شهره گردد ز آن گروه‌‌

Bir gün her zümrenin önünde, saman çöpü müsün , dağ mı. Hindu musun, Türk mü? Meydana çıkar.

در رحم پیدا نباشد هند و ترک ** چون که زاید بیندش زار و سترگ‌‌ 3525

Hindu ile Türk, ana karnında belli olmaz. Fakat doğunca zayıf mı kuvvetli mi... herkes görür anlar.