گفت از این ره کو رهاوردی بیار ** در خور فهم و عقول این دیار

Peygamber “Peki, o yoldan, bu diyarın anlayışınca, bu diyar akıllılarının harcına getirdiğin bir hediye var mı, nerede? Çıkar bakalım!” dedi.

گفت خلقان چون ببینند آسمان ** من ببینم عرش را با عرشیان‌‌

Zeyd dedi ki: “ halk, gökyüzünü nasıl görürse ben de arşı, arştakilerle beraber öyle görüyorum.

هشت جنت هفت دوزخ پیش من ** هست پیدا همچو بت پیش شمن‌‌

Benim önümde sekiz cennetle yedi cehennem, şaman önündeki put gibi apaçık ve meydanda.

یک به یک وامی‌‌شناسم خلق را ** همچو گندم من ز جو در آسیا

Halkı, değirmende buğdayı arpadan fark edercesine teker, teker tanıyorum.

که بهشتی کیست و بیگانه کی است ** پیش من پیدا چو مار و ماهی است‌‌ 3510

Cennetlik kim, yabancı nerede? Bence yılan ve balık gibi apaşikâr.

این زمان پیدا شده بر این گروه ** یوم تبیض و تسود وجوه‌‌

“ Kıyamet günü, bazı yüzler ak olur, bazıları kara...” Sırrı, şimdiden meydana çıktı. Bu halkın bir kısmının yüzü ak, bir kısmının kara.”

پیش از این هر چند جان پر عیب بود ** در رحم بود و ز خلقان غیب بود

Hakikatte bazı ruhlar, bundan önce de ( dünyaya gelmeden de) ayıplıydı. Fakat ana rahminde olduğu için hali, halka gizliydi.

الشقی من شقی فی بطن الام ** من سمات الجسم یعرف حالهم‌‌

Şakî, ana karnında şakî olur (fakat bilinmez) Cisim âlemindeyse cisimdeki hallerden, ruhun halleri de anlaşılır.

تن چو مادر طفل جان را حامله ** مرگ درد زادن است و زلزله‌‌

Vücut da ana gibi can çocuğuna gebedir. Ölüm, doğmak derdi ve kıyamettir.

جمله جانهای گذشته منتظر ** تا چگونه زاید آن جان بطر 3515

Bu dünyada geçmiş canların hepsi, “ O ferahlı can acaba nasıl doğacak?” diye beklemektedirler.

زنگیان گویند خود از ماست او ** رومیان گویند بس زیباست او

Zenciler, o mutlaka bizdendir derler. Beyazlar da, imkânı yok... O çok güzel olacak, derler.

چون بزاید در جهان جان و جود ** پس نماند اختلاف بیض و سود

Vücudun canı, ahiret âlemine doğunca artık beyaz, kara ihtilafı kalmaz.

گر بود زنگی برندش زنگیان ** روم را رومی برد هم از میان‌‌

Kara ise Zenciler alıp götürürler, beyazsa kendi cinslerinden olan bu çocuğu, beyazlar alıp götürürler.

تا نزاد او مشکلات عالم است ** آن که نازاده شناسد او کم است‌‌

Fakat doğmadıkça anlamak, âlemdeki müşkül işlerdendir. Çünkü henüz doğmamış çocuğun nasıl olduğunu bilen azdır.

او مگر ینظر بنور الله بود ** کاندرون پوست او را ره بود 3520

Bunu anlayan kişi, ancak Tanrı nuruyla bakıp gören kişidir. Böyle olan zat, bâtına da nüfuz edebilir.

اصل آب نطفه اسپید است و خوش ** لیک عکس جان رومی و حبش‌‌

Nutfenin aslı beyaz renkli ve hoştur. Fakat beyaz kişinin canının aksi;

می‌‌دهد رنگ احسن التقویم را ** تا به اسفل می‌‌برد این نیم را

Nutfeye renk verir, onu en güzel şekle sokar; kara kişinin canının aksi de bir kısım halkı, en aşağılık bir renge, en bayağı bir şekle sürer, götürür.

این سخن پایان ندارد باز ران ** تا نمانیم از قطار کاروان‌‌

Bu söze nihayet yoktur. Sen yine atını sür de biz kervandan geri kalmayalım.

یوم تبیض و تسود وجوه ** ترک و هندو شهره گردد ز آن گروه‌‌

Bir gün her zümrenin önünde, saman çöpü müsün , dağ mı. Hindu musun, Türk mü? Meydana çıkar.

در رحم پیدا نباشد هند و ترک ** چون که زاید بیندش زار و سترگ‌‌ 3525

Hindu ile Türk, ana karnında belli olmaz. Fakat doğunca zayıf mı kuvvetli mi... herkes görür anlar.

جمله را چون روز رستاخیز من ** فاش می‌‌بینم عیان از مرد و زن‌‌

Zeyd “ Ben halkı, kadın, erkek... Herkesi, kıyamet günündeymiş gibi apaçık görüyorum.

هین بگویم یا فرو بندم نفس ** لب گزیدش مصطفی یعنی که بس‌‌

Hemen şimdicik söyleyeyim mi? Yoksa kapayayım mı?” dedi. Mustafa, dudağını ısırarak sus demek istedi.

یا رسول الله بگویم سر حشر ** در جهان پیدا کنم امروز نشر

Zeyd dedi ki: “Ey Tanrı Peygamberi, haşir sırrını söyleyeyim de bugün dünyada kıyameti koparayım mı?

هل مرا تا پرده‌‌ها را بر درم ** تا چو خورشیدی بتابد گوهرم‌‌

Müsaade et bana, perdeleri yırtayım da aslım, mahiyetim güneş gibi parlasın;

تا کسوف آید ز من خورشید را ** تا نمایم نخل را و بید را 3530

Güneş benim nurumdan tutulsun... Hurma ağacı (gibi meyveliler) ile söğüt ağacını (gibi meyvesizleri) göstereyim.