بعد از آن عالم بگیرد اسم تو ** دو جهان محکوم تو چون جسم تو

بعد از آن عالم بگیرد اسم تو ** دو جهان محکوم تو چون جسم تو 3580

Gayri adın, sanın, bütün dünyayı tutar. Cismin gibi iki cihan senin hükmüne uyar.

ور ز دستت دیو خاتم را ببرد ** پادشاهی فوت شد بختت بمرد

Fakat şeytan elindeki yüzüğü alırsa padişahlık bitti, bahtın öldü demektir.

بعد از آن یا حسرتا شد یا عباد ** بر شما محتوم تا یوم التناد

Tanrı kulları, eğer iş böyle olursa bundan böyle kıyamete kadar ancak ve ancak “ Ah hasretlik!” der, durursunuz.

مکر خود را گر تو انکار آوری ** از ترازو و آینه کی جان بری‌‌

Hadi, tutalım, kendi hileni inkâr edersin; canını teraziyle aynadan nasıl kurtaracaksın?”

متهم کردن غلامان و خواجه‌‌تاشان مر لقمان را که آن میوه‌‌های ترونده که می‌‌آوردیم او خورده است‌‌

”Getirdiğimiz turfanda meyveleri o yedi” diye kölelerle kapı yoldaşlarının, suçlarını Lokman’ın üstüne atmaları

بود لقمان پیش خواجه‌‌ی خویشتن ** در میان بندگانش خوار تن‌‌

Lokman, efendisinin hizmetinde bulunan köleler arasında hor, hakîr görünmekteydi.

می‌‌فرستاد او غلامان را به باغ ** تا که میوه آیدش بهر فراغ‌‌ 3585

Efendi rahatça yesin, eğlensin diye kullarını meyve getirmek üzere bağa gönderdi.

بود لقمان در غلامان چون طفیل ** پر معانی تیره صورت همچو لیل‌‌

Lokman, kullar içinde, âdeta onlara tâbi bir kuldu. İçi mânalarla dolu, görünüşü gece gibi kapkaranlıktı.

آن غلامان میوه‌‌های جمع را ** خوش بخوردند از نهیب طمع را

Köleler topladıkları meyveleri, tamah edip bir iyice yediler.

خواجه را گفتند لقمان خورد آن ** خواجه بر لقمان ترش گشت و گران‌‌

Efendilerine de “ Lokman yedi” dediler. Efendi, Lokman’a yüzünü ekşitti, ağır bir tavır takındı.

چون تفحص کرد لقمان از سبب ** در عتاب خواجه‌‌اش بگشاد لب‌‌

Lokman bunun sebebini araştırıp anlayınca efendisine dargın bir tarzda ağzını açıp.

گفت لقمان سیدا پیش خدا ** بنده‌‌ی خاین نباشد مرتضا 3590

“ Efendi; hain kul, Tanrı yanında, onun rızasını kazanmış bir kul olmaz.

امتحان کن جمله‌‌مان را ای کریم ** سیرمان در ده تو از آب حمیم‌‌

Ey kerem sahibi! Hepimizi imtihan et. Bize fazlasıyla sıcak su içir.

بعد از آن ما را به صحرایی کلان ** تو سواره ما پیاده می‌‌دوان‌‌

Ondan sonra beni büyük bir sahraya çıkar. Sen atlı olarak koş, bizi de yaya olarak koştur.

آن گهان بنگر تو بد کردار را ** صنعهای کاشف الاسرار را

O zaman kötülük yapanı gör, sırları açan Tanrı’nın işlerini seyret” dedi.

گشت ساقی خواجه از آب حمیم ** مر غلامان را و خوردند آن ز بیم‌‌

Efendi, kullara sâki oldu, sıcak suyu içirdi. Onlarda korkularından içtiler.

بعد از آن می‌‌راندشان در دشتها ** می‌‌دویدندی میان کشتها 3595

Sonra onları ovalarda koşturmaya başladı. Kullar aşağı yukarı koşup duruyorlardı.

قی در افتادند ایشان از عنا ** آب می‌‌آورد ز یشان میوه‌‌ها

Nihayet iyice yoruldular, kusmaya başladılar. İçtikleri su yedikleri meyvelerin hepsini çıkardı.

چون که لقمان را در آمد قی ز ناف ** می‌‌برآمد از درونش آب صاف‌‌

Lokman’ın da gönlü bulandı, o da kustu. Fakat onun karnından halis su geldi.

حکمت لقمان چو داند این نمود ** پس چه باشد حکمت رب الوجود

Lokman’ın hikmeti bunu göstermeyi bilirse, varlığın Rabbi olan Tanrı’nın hikmeti nelere kadir değildir?

يوم تبلی، السرائر کلها ** بان منکم کامن لا یشتهی‌‌

Kıyamet gününde bütün sırlar çıkacak, bilinip görülecek. Sizin de bilinmesini istemediğiniz sır meydana çıktı.

چون سقوا ماء حمیما قطعت ** جملة الأستار مما أفظعت‌‌ 3600

Sıcak suyu içtikleri gibi kendilerini rüsvay edecek sırları tamamı ile açığa vurulmuş oldu.

نار از آن آمد عذاب کافران ** که حجر را نار باشد امتحان‌‌

Taş; ateşle sınanacağı ( ateş içinde parçalanıp yumuşayacağı, eriyebileceği) için kâfirler, ateşe atılırlar, onların azabı ateşle olur.

آن دل چون سنگ را ما چند چند ** نرم گفتیم و نمی‌‌پذرفت پند

O taş gibi gönle biz kaç kereler yumuşak sözler söyledik, fakat öğüt almadı.

ریش بد را داروی بد یافت رگ ** مر سر خر را سزد دندان سگ‌‌

Damarda da kötü yara olursa oraya kötü ilâç konur, eşeğin başına köpeğin dişi lâyıktır.

الخبیثات الخبیثین حکمت است ** زشت را هم زشت جفت و بابت است‌‌

“Habîs olan şeyler habîsler içindir” hükmü bir hikmettir. Çirkine münasip olan çirkin eştir.