چون خفاشی کاو تف خورشید را ** بر نتابد بگسلد اومید را

Bu çeşit gözler, böyle gönüller, yarasaya benzerler. Yarasa güneşin ışığına, güneşin hararetine tahammül edemez, ümidini keser ( güneşten mahrum kalır)

پس ملایک را چو ما هم یار دان ** جلوه گر خورشید را بر آسمان‌‌

Gökyüzünde cilve eden güneşe şahadette, melekleri de bize dost, bize eş bil!

کاین ضیا ما ز آفتابی یافتیم ** چون خلیفه بر ضعیفان تافتیم‌‌ 3650

“ Biz o tek güneşten nurlandık, güneşin halifesi gibi zayıfları nurlandık” diye şahadet ederler.

چون مه نو یا سه روزه یا که بدر ** مرتبه‌‌ی هر یک ملک در نور و قدر

Her melek; yeni ay, yahut üç günlük ay, yahut da dolunay gibi kemal, nur ve kudret sahibidir.

ز اجنحه‌‌ی نور ثلاث او رباع ** بر مراتب هر ملک را آن شعاع‌‌

O şûle; üçer, dörder kanatlı meleklerin her birine, mertebelerine göre vurmakta, onları nurlandırmaktadır.

همچو پرهای عقول انسیان ** که بسی فرق است شان اندر میان‌‌

Meleklerin kanatları insanların akıl kanatlarına benzer. İnsanların akılları arasında da çok fark vardır.

پس قرین هر بشر در نیک و بد ** آن ملک باشد که مانندش بود

İyilikte olsun, kötülükte olsun her insana kendisine benzer bir melek arkadaştır.

چشم اعمش چون که خور را بر نتافت ** اختر او را شمع شد تا ره بیافت‌‌ 3655

Gözü tahammül edemediği için çipile, yıldız ışık verir, o da bu suretle yol bulur.

گفتن پیغامبر علیه السلام مر زید را که این سر را فاش تر از این مگو و متابعت نگاه دار

Peygamber Sallâllahu Aleyhi Vesellem’in Zeyd’e “Bunun sırrını faşetme; gözet!” demesi

گفت پیغمبر که اصحابی نجوم ** رهروان را شمع و شیطان را رجوم‌‌

Peygamber “ Sahabem yıldızlar gibi yola gidenlere ışık, şeytanlara taştır” dedi.

هر کسی را گر بدی آن چشم و زور ** کاو گرفتی ز آفتاب چرخ نور

Herkes uzaktan görebilseydi gökyüzündeki güneşle nurlanırdı.

کی ستاره حاجت استی ای ذلیل ** که بدی بر نور خورشید او دلیل‌‌

Ve ey aşağılık kişi, güneşin nuruna delalet etmek üzere yıldıza ne lûzum kalırdı?

ماه می‌‌گوید به خاک و ابر و فی ** من بشر بودم ولی یوحی الی‌‌

Ay; buluta, toprağa ve gölge der ki: “Ben de sizin gibi insanım. Ancak bana vahiy geliyor.

چون شما تاریک بودم در نهاد ** وحی خورشیدم چنین نوری بداد 3660

Ben de yaratılışta sizin gibi karanlıktım. Fakat vahiy güneşi, bana böyle bir nur verdi.

ظلمتی دارم به نسبت با شموس ** نور دارم بهر ظلمات نفوس‌‌

Güneşlere nispetle biraz karanlığım, fakat insanların karanlıklarına nispetle nurluyum.

ز آن ضعیفم تا تو تابی آوری ** که نه مرد آفتاب انوری‌‌

Tahammül edebilesin diye nurum zayıf. Çünkü sen parlak güneşin eri değilsin.

همچو شهد و سرکه در هم بافتم ** تا سوی رنج جگر ره یافتم‌‌

Balla sirkeden meydana gelen sirkengebin gibi ben de nurlu zulmetten meydana geldim ve bu suretle kalp hastalığına yol buldum, faydalı oldum.

چون ز علت وارهیدی ای رهین ** سرکه را بگذار و می‌‌خور انگبین‌‌

Hasta adam hastalıktan kurtulunca sirkeyi bırak bal yiye gör.”

تخت دل معمور شد پاک از هوا ** بین که الرحمن علی العرش استوی‌‌ 3665

Gönül tahtı, heva ve hevesten arındı; gönülde “Er Rahmânu alel arşistevâ” sırrı zuhur etti.

حکم بر دل بعد از این بی‌‌واسطه ** حق کند چون یافت دل این رابطه‌‌

Bundan sonra Hak, gönle vasıtasız hükmeder. Çünkü gönül bu rabıtayı buldu.

این سخن پایان ندارد زید کو ** تا دهم پندش که رسوایی مجو

Bu sözün de sonu yoktur. Zeyd nerede? Ona rüsvay olmak iyi değildir, diyeyim!

رجوع به حکایت زید

Zeyd’in hikâyesine dönüş

زید را اکنون نیابی کاو گریخت ** جست از صف نعال و نعل ریخت‌‌

Artık Zeyd’i bulamazsın, o kaçtı; kapı yanındaki son saftan fırladı, papuçlarını bile bıraktı!

تو که باشی زید هم خود را نیافت ** همچو اختر که بر او خورشید تافت‌‌

Sen kim oluyorsun? Zeyd bile, üstüne güneş vurmuş yıldız gibi kendisini kaybetti, bulamadı!

نی از او نقشی بیابی نی نشان ** نی کهی یابی نه راه کهکشان‌‌ 3670

Ondan ne bir nakış bulabilirsin, ne bir nişan... Hattâ ne de saman uğrusu yoluna gidebilmek için bir saman çöpü!

شد حواس و نطق با پایان ما ** محو نور دانش سلطان ما

Duygularımızla sonu gelmeyen sözümüz, sultanımızın bilgi nurunda mahvoldu.

حسها و عقلهاشان در درون ** موج در موج لدينا محضرون‌‌

(Bu mazhariyete erenlerin) duygularıyla akılları iç âlemde “Ledeynâ Muhdarûn” denizinde dalgalanmakta, dalga dalga üstüne, çoşup durmaktadır.