لیک اگر در گفت آید قرص ماه ** شب روان را زودتر آرد به راه‌‌

لیک اگر در گفت آید قرص ماه ** شب روان را زودتر آرد به راه‌‌ 3760

Fakat ayın kursu, söze gelirse gece yol alanları hemencecik yola sokar.

از غلط ایمن شوند و از ذهول ** بانگ مه غالب شود بر بانگ غول‌‌

Yanlış yola gitmekten de emin olurlar, yoldan çıkmadan da. Ayın sesi, gulyabani sesinden üstün olur.

ماه بی‌‌گفتن چو باشد رهنما ** چون بگوید شد ضیا اندر ضیا

Ay, söylemeksizin yol gösterirse, söyleyince ne yapmaz, dünyayı ışığa boğar!

چون تو بابی آن مدینه‌‌ی علم را ** چون شعاعی آفتاب حلم را

Madem ki sen ilim şehrine kapısın, mademki sen hilim güneşine şûlesin;

باز باش ای باب بر جویای باب ** تا رسد از تو قشور اندر لباب‌‌

Ey kapı, kapı arayanlara açıl ki kabuklar içlensin (zâhir ehli, hakikate erişsin)!

باز باش ای باب رحمت تا ابد ** بارگاه ما له کفوا أحد 3765

Ey rahmet kapısı, ey eşi, naziri olmayan Tanrı dergâhı, ebede kadar açık kal!”

هر هوا و ذره‌‌ای خود منظری است ** ناگشاده کی گود کانجا دری است‌‌

Her istek, her zerre bir penceredir, fakat kör gönül nasıl olur da “Orada bir kapı vardır” der.

تا بنگشاید دری را ديدبان ** در درون هرگیز نجنبك این گمان

Gözcü, bir kapı açmadıkça gönle, orada kapı olmak ihtimali bile gelmez.

چون گشاه شد دری حیران شود ** مرغ اومید و طمع پُران شود

Fakat bir kapı açıldı mı, şaşırır. Tamah ümidinin kuşu uçup gider.

غافلی ناگه به ویران گنج یافت ** سوی هر ویران از آن پس می‌‌شتافت‌‌

Akıllı bir kişi, bir viranede ansızın define buldu, onun için her viraneye koşuyor.

تا ز درویشی نیابی تو گهر ** کی گهر جویی ز درویشی دگر 3770

Sen, yoklukta bir inci bulamadıysan gayri orada ne diye inci arıyorsun?

سالها گر ظن دود با پای خویش ** نگذرد ز اشکاف بینیهای خویش‌‌

Zan, yıllarca kendi ayağıyla koşsa burnunun direğinden ileriye geçemez (olduğu yerde sayar, durur).

تا به بینی نایدت از غیب بو ** غیر بینی هیچ می‌‌بینی بگو

Burnuna gayptan bir koku gelmedikçe, söyle… burnunun ucundan başka bir şey görebilir misin?

سوال کردن آن کافر از امیر المومنین علی علیه السلام که بر چون منی مظفر شدی شمشیر را از دست چون انداختی // پس بگفت آن نومسلمان ولی ** از سر مستی و لذت با علی

O kâfirin, Ali –Keremmallahu Vechehu- ye “Bana üstün gelmişken niçin elinden kılıcını attın?” diye sorması

که بفرما یا امیر المومنین.** تا بجنبد جان به تن در چون جنین

Ali’ye dedi ki: “Ya Emîrel Müminîn, buyur da can; tende, ana karnındaki cenin gibi canlansın, oynasın.

هفت اختر هر جنین را مدتی ** می‌‌کنند ای جان به نوبت خدمتی‌‌

Ey can, yedi yıldız; ana karnına düşen her çocuğu, muayyen müddetlerde ve nöbetle terbiye eder.

چون که وقت آید که جان گیرد جنین ** آفتابش آن زمان گردد معین‌‌ 3775

Ceninin canlanma zamanı gelince ona yardım eden güneştir.

این جنین در جنبش آید ز آفتاب ** کافتابش جان همی‌‌بخشد شتاب‌‌

Cenin, güneşin tesiriyle harekete gelir. Güneş, ona derhal can bağışlar.

از دگر انجم بجز نقشی نیافت ** این جنین تا آفتابش بر نتافت‌‌

Cenine güneş doğmadıkça, güneşin nuru, ona vurmadıkça öbür yıldızların tesiriyle canlanmaz. Onlar, ancak suretine hizmet ederler.

از کدامین ره تعلق یافت او ** در رحم با آفتاب خوب رو

Cenin, ana rahminde güzel yüzlü güneşle bu alâkayı hangi yoldan kazandı?

از ره پنهان که دور از حس ماست ** آفتاب چرخ را بس راههاست‌‌

Bizim duygumuzdan gizli olan bir yoldan gökyüzündeki güneşe nice yollar var.

آن رهی که زر بیابد قوت از او ** و آن رهی که سنگ شد یاقوت از او 3780

Bir yol var; yakut, o yolla güneşten gıdalanır…Bir yol var; o yolla ve güneşin tesiriyle yakut olur.

آن رهی که سرخ سازد لعل را ** و آن رهی که برق بخشد نعل را

Bir yol var, güneş o yola lâli kızıllaştırır. Bir yol var, o yolla nala kıvılcım saçma hassasını verir.

آن رهی که پخته سازد میوه را ** و آن رهی که دل دهد کالیوه را

Bir yol var, güneş o yolda meyveleri oldurur… Bir yol var, o yolla korkaklara yürek verir.

باز گو ای باز پر افروخته ** با شه و با ساعدش آموخته‌‌

Ey kandı aydınlanmış, padişahla ve padişahın koluyla ^şina olmuş doğan, açık söyle!

باز گو ای باز عنقا گیر شاه ** ای سپاه اشکن به خود نی با سپاه‌‌

Ey padişahın ankayı bile avlayan doğanı, ey askerle değil, bizzat ve tek başına ordular kıran,