ترک استثنا مرادم قسوتی است ** نی همین گفتن که عارض حالتی است‌‌

”İnşaallah” sözünü terk ettiklerini söylemeden maksadım, insanların yürek katılığını ve mağrurluğunu söylemektir. Yoksa ârızî bir halet olan inşaallah’ı söylemeyi unuttuklarını anlatmak değildir.

ای بسا ناورده استثنا به گفت ** جان او با جان استثناست جفت‌‌ 50

Hey gidi nice inşaallah’ı diliyle söylemeyen vardır ki canı “inşaallah” la eş olmuştur.

هر چه کردند از علاج و از دوا ** گشت رنج افزون و حاجت ناروا

İlâç ve tedavi nev’inden her ne yapıldıysa hastalık arttı, maksat da hâsıl olmadı.

آن کنیزک از مرض چون موی شد ** چشم شه از اشک خون چون جوی شد

O halayıkcağız, hastalıktan kıl gibi olunca padişahın kanlı gözyaşı ırmağa döndü.

از قضا سرکنگبین صفرا فزود ** روغن بادام خشکی می‌‌نمود

Kazara sirkengübin safrayı arttırdı. Badem yağı da kuruluk tesirini göstermeye başladı.

از هلیله قبض شد اطلاق رفت ** آب آتش را مدد شد همچو نفت‌‌

Karahelileyle kabız oldu, ferahlığı gitti; su, neft gibi ateşe yardım etti.

ظاهر شدن عجز حکیمان از معالجه‌‌ی کنیزک و روی آوردن پادشاه به درگاه خدا و در خواب دیدن او ولی را

Halayığın tedavisinde hekimlerin âciz kalmalarını padişahın anlaması, Tanrı tapusuna yüz tutması ve bir uluyu rüyada görmesi

شه چو عجز آن حکیمان را بدید ** پا برهنه جانب مسجد دوید 55

Padişah, hekimlerin âciz kaldıklarını görünce yalınayak mescide koştu.

رفت در مسجد سوی محراب شد ** سجده گاه از اشک شه پر آب شد

Mescide gidip mihrap tarafına yöneldi. Secde yeri gözyaşından sırsıklam oldu.

چون به خویش آمد ز غرقاب فنا ** خوش زبان بگشاد در مدح و ثنا

Yokluk istiğrakından kendisine gelince ağzını açtı, hoş bir tarzda medhü senaya başladı:

کای کمینه بخششت ملک جهان ** من چه گویم چون تو می‌‌دانی نهان‌‌

“En az bahşişi dünya mülkü olan Tanrım! Ben ne söyleyeyim? Zaten sen gizlileri bilirsin.

ای همیشه حاجت ما را پناه ** بار دیگر ما غلط کردیم راه‌‌

Ey daima dileğimize penah olan Tanrı! Biz bu sefer de yolu yanıldık.

لیک گفتی گر چه می‌‌دانم سرت ** زود هم پیدا کنش بر ظاهرت‌‌ 60

Ama sen “Ben gerçi senin gizlediğin şeyleri bilirim. Fakat sen, yine onları meydana dök” dedin.

چون بر آورد از میان جان خروش ** اندر آمد بحر بخشایش به جوش‌‌

Padişah, ta can evinden coşunca bağışlama denizi de coşmaya başladı.

در میان گریه خوابش در ربود ** دید در خواب او که پیری رو نمود

Ağlama esnasında uykuya daldı. Rüyasında bir pir göründü.

گفت ای شه مژده حاجاتت رواست ** گر غریبی آیدت فردا ز ماست‌‌

Dedi ki: “Ey padişah, müjde; dileklerin kabul oldu. Yarın bir yabancı gelirse o, bizdendir.

چون که آید او حکیمی حاذق است ** صادقش دان که امین و صادق است‌‌

O gelen hazık hekimdir. Onu doğru bil, çünkü o emin ve gerçek erenlerdendir.

در علاجش سحر مطلق را ببین ** در مزاجش قدرت حق را ببین‌‌ 65

İlâcında kati sihri gör, mizacında da Hak kudretini müşahede et.”

چون رسید آن وعده‌‌گاه و روز شد ** آفتاب از شرق، اختر سوز شد

Vade zamanı gelip gündüz olunca... güneş doğudan görünüp yıldızları yakınca:

بود اندر منظره شه منتظر ** تا ببیند آن چه بنمودند سر

Rüyada kendine gösterdikleri zatı görmek için pencerede bekliyordu.

دید شخصی فاضلی پر مایه‌‌ای ** آفتابی در میان سایه‌‌ای‌‌

Bir de gördü ki, faziletli, fevkalâde hünerli, bilgili bir kimse, gölge ortasında bir güneş;

می‌‌رسید از دور مانند هلال ** نیست بود و هست بر شکل خیال‌‌

Uzaktan hilâl gibi erişmekte, yok olduğu halde hayal şeklinde var gibi görünmekte.

نیست وش باشد خیال اندر روان ** تو جهانی بر خیالی بین روان‌‌ 70

Ruhumuzda da hayal, yok gibidir. Sen bütün bir cihanı hayal üzere yürür gör!

بر خیالی صلح‌‌شان و جنگشان ** وز خیالی فخرشان و ننگشان‌‌

Onların başları da, savaşları da hayale müstenittir. Öğünmeleri de, utanmaları da bir hayalden ötürüdür.

آن خیالاتی که دام اولیاست ** عکس مه رویان بستان خداست‌‌

Evliyanın tuzağı olan o hayaller, Tanrı bahçelerindeki ay çehrelilerin akisleridir.

آن خیالی که شه اندر خواب دید ** در رخ مهمان همی‌‌آمد پدید

Padişahın rüyada gördüğü hayal de o misafir pîrin çehresinde görünüp duruyordu.