زاری ما شد دلیل اضطرار ** خجلت ما شد دلیل اختیار

گر نبودی اختیار این شرم چیست ** وین دریغ و خجلت و آزرم چیست‌‌

زجر استادان و شاگردان چراست ** خاطر از تدبیرها گردان چراست‌‌ 620

ور تو گویی غافل است از جبر او ** ماه حق پنهان کند در ابر رو

هست این را خوش جواب ار بشنوی ** بگذری از کفر و در دین بگروی‌‌

حسرت و زاری گه بیماری است ** وقت بیماری همه بیداری است‌‌

آن زمان که می‌‌شوی بیمار تو ** می‌‌کنی از جرم استغفار تو

می‌‌نماید بر تو زشتی گنه ** می‌‌کنی نیت که باز آیم به ره‌‌ 625

عهد و پیمان می‌‌کنی که بعد از این ** جز که طاعت نبودم کار گزین‌‌

پس یقین گشت این که بیماری ترا ** می‌‌ببخشد هوش و بیداری ترا

پس بدان این اصل را ای اصل جو ** هر که را درد است او برده ست بو

هر که او بیدارتر پر دردتر ** هر که او آگاه‌‌تر رخ زردتر

گر ز جبرش آگهی زاریت کو ** بینش زنجیر جباریت کو 630

بسته در زنجیر چون شادی کند ** کی اسیر حبس آزادی کند

ور تو می‌‌بینی که پایت بسته‌‌اند ** بر تو سرهنگان شه بنشسته‌‌اند

پس تو سرهنگی مکن با عاجزان ** ز آن که نبود طبع و خوی عاجز آن‌‌

چون تو جبر او نمی‌‌بینی مگو ** ور همی‌‌بینی نشان دید کو

در هر آن کاری که میل استت بدان ** قدرت خود را همی‌‌بینی عیان‌‌ 635

و اندر آن کاری که میلت نیست ** و خواست خویش را جبری کنی کاین از خداست‌‌

انبیا در کار دنیا جبری‌‌اند ** کافران در کار عقبی جبری‌‌اند

انبیا را کار عقبی اختیار ** جاهلان را کار دنیا اختیار

ز آن که هر مرغی به سوی جنس خویش ** می‌‌پرد او در پس و جان پیش پیش‌‌

کافران چون جنس سجین آمدند ** سجن دنیا را خوش آیین آمدند 640

انبیا چون جنس علیین بدند ** سوی علیین جان و دل شدند

این سخن پایان ندارد لیک ما ** باز گوییم آن تمامی قصه را

نومید کردن وزیر مریدان را از رفض خلوت