نیست وش باشد خیال اندر روان ** تو جهانی بر خیالی بین روان‌‌

نیست وش باشد خیال اندر روان ** تو جهانی بر خیالی بین روان‌‌ 70

Ruhumuzda da hayal, yok gibidir. Sen bütün bir cihanı hayal üzere yürür gör!

بر خیالی صلح‌‌شان و جنگشان ** وز خیالی فخرشان و ننگشان‌‌

Onların başları da, savaşları da hayale müstenittir. Öğünmeleri de, utanmaları da bir hayalden ötürüdür.

آن خیالاتی که دام اولیاست ** عکس مه رویان بستان خداست‌‌

Evliyanın tuzağı olan o hayaller, Tanrı bahçelerindeki ay çehrelilerin akisleridir.

آن خیالی که شه اندر خواب دید ** در رخ مهمان همی‌‌آمد پدید

Padişahın rüyada gördüğü hayal de o misafir pîrin çehresinde görünüp duruyordu.

شه به جای حاجبان واپیش رفت ** پیش آن مهمان غیب خویش رفت

Padişah bizzat mabeyincilerin yerine koştu, o gaipten gelen konuğun huzuruna vardı.

هر دو بحری آشنا آموخته ** هر دو جان بی‌‌دوختن بر دوخته‌‌ 75

Her ikisi de âşinalık (yüzgeçlik) öğrenmiş bir tek denizdi, her ikisi de dikilmeksizin birbirine dikilmiş, bağlanmışlardı.

گفت معشوقم تو بوده ستی نه آن ** لیک کار از کار خیزد در جهان‌‌

Padişah: “Benim asıl sevgilim sensin, o değil. Fakat dünyada iş işten çıkar.

ای مرا تو مصطفی من چون عمر ** از برای خدمتت بندم کمر

Ey aziz, sen bana Mustafa’sın. Ben de sana Ömer gibiyim. Senin hizmetin uğrunda belime gayret kemerini bağladım” dedi.

از خداوند ولی التوفیق در خواستن توفیق رعایت ادب در همه حالها و بیان کردن وخامت ضررهای بی‌‌ادبی‌‌

Muvaffakıyetler verici Ulu Tanrı’dan muvaffakıyet ve bütün ahvalde edebe riayet dileyiş, edepsizlik ve terbiyesizliğin pek fena zararları

از خدا جوییم توفیق ادب ** بی‌‌ادب محروم گشت از لطف رب‌‌

Tanrı’dan edebe muvaffak olmayı dileyelim. Edebi olmayan kimse Tanrı’nın lütfundan mahrumdur.

بی‌‌ادب تنها نه خود را داشت بد ** بلکه آتش در همه آفاق زد

Edebi olmayan yalnız kendine kötülük etmiş olmaz. Belki bütün dünyayı ateşe vermiş olur.

مایده از آسمان در می‌‌رسید ** بی‌‌شری و بیع و بی‌‌گفت و شنید 80

Alışverişsiz, dedikodusuz Tanrı sofrası gökten iniyordu.

در میان قوم موسی چند کس ** بی‌‌ادب گفتند کو سیر و عدس‌‌

Mûsâ kavmi içinde birkaç kimse terbiyesizce “hani sarımsak, mercimek” dediler.

منقطع شد خوان و نان از آسمان ** ماند رنج زرع و بیل و داسمان‌‌

Ondan sonra gökyüzünün sofrası, ekmeği kesildi; ekme, bel belleme, ortak sallama kaldı.

باز عیسی چون شفاعت کرد، حق ** خوان فرستاد و غنیمت بر طبق‌‌

Sonra İsa şefaat edince Hak, yemek sofrası ve tabaklarla ganimetler gönderdi.

باز گستاخان ادب بگذاشتند ** چون گدایان زله‌‌ها برداشتند

Yine küstahlar edebi terk ederek sofradan yemek artığını aşırdılar.

لابه کرده عیسی ایشان را که این ** دایم است و کم نگردد از زمین‌‌ 85

İsa bunlara yalvardı. “Bu devamlıdır, yeryüzünden kalkmaz.

بد گمانی کردن و حرص آوری ** کفر باشد پیش خوان مهتری‌‌

Bir ulu kişinin sofrası başında kötü zanna düşmek ve harislik etmek küfürdür” dedi.

ز ان گدا رویان نادیده ز آز ** آن در رحمت بر ایشان شد فراز

O rahmet kapısı, hırslarından dolayı bu görmedik dilencilerin yüzlerine kapandı.

ابر برناید پی منع زکات ** وز زنا افتد وبا اندر جهات‌‌

Zekât verilmeyince yağmur bulutu gelmez, zinadan dolayı da etrafa veba yayılır.

هر چه بر تو آید از ظلمات و غم ** آن ز بی‌‌باکی و گستاخی است هم‌‌

İçine kasavetten, gussadan ne gelirse korkusuzluktan ve küstahlıktan gelir.

هر که بی‌‌باکی کند در راه دوست ** ره زن مردان شد و نامرد اوست‌‌ 90

Kim dost yolunda pervasızlık ederse erlerin yolunu vurucudur, namert odur.

از ادب پر نور گشته است این فلک ** وز ادب معصوم و پاک آمد ملک‌‌

Edepten dolayı bu felek nura gark olmuştur: Yine edepten dolayı melekler mâsum ve tertemiz olmuşlardır.

بد ز گستاخی کسوف آفتاب ** شد عزازیلی ز جرات رد باب‌‌

Güneşin tutulması, küstahlık yüzündendir. Bir melek olan Azâzîl de yine küstahlık yüzünden kapıdan sürülmüştür.

ملاقات پادشاه با آن ولی که در خوابش نمودند

Padişahın, kendisine rüyada gösterilen veli ile görüşmesi

دست بگشاد و کنارانش گرفت ** همچو عشق اندر دل و جانش گرفت‌‌

Kollarını açıp onu kucakladı, aşk gibi gönlüne aldı, canının için çekti.

دست و پیشانیش بوسیدن گرفت ** وز مقام و راه پرسیدن گرفت‌‌

Elini, alnını öpmeğe, oturduğu yeri, geldiği yolu sormaya başladı.