آتش طبعت اگر شادی دهد ** اندر او شادی ملیک دین نهد

آتش طبعت اگر شادی دهد ** اندر او شادی ملیک دین نهد 835

Tabiat ateşi eğer sana sevinç verirse ona o sevinci din sultanı verir.

چون که غم بینی تو استغفار کن ** غم به امر خالق آمد کار کن‌‌

Gam görünce istiğfar et. Çünkü gam, Halik emriyle tesir eder.

چون بخواهد عین غم شادی شود ** عین بند پای، آزادی شود

Tanrı isterse bizzat gam, neşe… Bizzat ayak bağı, azatlık ve hürriyet olur.

باد و خاک و آب و آتش بنده‌‌اند ** با من و تو مرده با حق زنده‌‌اند

Rüzgâr, toprak, su, ateş; kölelerdir. Benimle, seninle ölüdürler. Hak’la diridirler, ancak onun emrini tutarlar.

پیش حق آتش همیشه در قیام ** همچو عاشق روز و شب پیچان مدام‌‌

Ateş, Tanrı huzurunda daima emre hazırdır, âşık gibi gece gündüz daima kıvranıp durmaktadır.

سنگ بر آهن زنی بیرون جهد ** هم به امر حق قدم بیرون نهد 840

Taşı, demire vurunca kıvılcım sıçrar. Fakat kıvılcım (senin çakmağı çakmanla değil), Tanrı fermanıyla dışarıya ayak basar.

آهن و سنگ ستم بر هم مزن ** کاین دو می‌‌زایند همچون مرد و زن‌‌

Zulüm demiriyle taşını birbirine vurma. Çünkü bu ikisi, erkek ve kadın gibi çocuk meydana getirirler.

سنگ و آهن خود سبب آمد و لیک ** تو به بالاتر نگر ای مرد نیک‌‌

Taş ve demir, sebepten ibarettir ama, ey iyi adam, sen daha ileriye bak!

کاین سبب را آن سبب آورد پیش ** بی‌‌سبب کی شد سبب هرگز ز خویش‌‌

Çünkü bu sebebi o sebep olmaksızın zuhura getirmiştir. Zâhiri sebep, hakikî sebep olmaksızın kendi kendine nasıl meydana gelir?

و آن سببها کانبیا را رهبر است ** آن سببها زین سببها برتر است‌‌

Enbiyaya rehber olan o sebepler, bu sebeplerden daha yüksektir.

این سبب را آن سبب عامل کند ** باز گاهی بی‌‌بر و عاطل کند 845

Bu sebebi müessir bir hale getiren o sebeptir. Bazen da olur ki semeresiz ve âtıl kılar, hükümsüz bırakır.

این سبب را محرم آمد عقلها ** و آن سببها راست محرم انبیا

Bu sebebe akıllar mahremdir. O sebeplerin mahremi de enbiyadır.

این سبب چه بود به تازی گو رسن ** اندر این چه این رسن آمد به فن‌‌

Arapça olan bu sebep ne demektir? Cevab ver ki resendir, iptir. O ip, bir kuyuya fen ile sarkıtılmıştır (T.M. 844)

گردش چرخه رسن را علت است ** چرخه گردان را ندیدن زلت است‌‌

Çıkrığın dönmesi, ipin sarılıp koy verilmesine sebeptir. Fakat çıkrığı döndüreni görmemek hatadır.

این رسنهای سببها در جهان ** هان و هان زین چرخ سر گردان مدان‌‌

Dünyada bu sebep iplerini, sakın ha, sakın ha… bu başı dönmüş felekten bilme,

تا نمانی صفر و سر گردان چو چرخ ** تا نسوزی تو ز بی‌‌مغزی چو مرخ‌‌ 850

Ki felek gibi bomboş ve sersem bir halde kalmayasın; akılsızlıktan çıra gibi yanmayasın!

باد آتش می‌‌خورد از امر حق ** هر دو سر مست آمدند از خمر حق‌‌

Rüzgâr Hal’kın emriyle ateş olur; her ikisi de Tanrı şarabıyla sarhoş olmuşlardır.

آب حلم و آتش خشم ای پسر ** هم ز حق بینی چو بگشایی بصر

Ey oğul! Eğer gözünü açarsan hilim suyunun da, hışım ateşinin de Hak’tan olduğunu görürsün.

گر نبودی واقف از حق جان باد ** فرق کی کردی میان قوم عاد

Rüzgârın canı Hakk’a vâkıf olmasaydı, Âd kavmini(müminlerden) nasıl ayırt ederdi?

قصه‌‌ی باد که در عهد هود علیه السلام قوم عاد را هلاک کرد

Hûd Aleyhisselâm zamanında Âd kavmini helâk eden rüzgârın hikâyesi

هود گرد مومنان خطی کشید ** نرم می‌‌شد باد کانجا می‌‌رسید

Hûd, müminlerin bulundukları yerin çevresine bir çizgi çizdi. Rüzgâr, o araya gelince hafif ve lâtif bir halde esiyordu.

هر که بیرون بود ز آن خط جمله را ** پاره پاره می‌‌گسست اندر هوا 855

Çizgiden dışarıda olanların hepsini, havada parça parça ediyordu.

همچنین شیبان راعی می‌‌کشید ** گرد بر گرد رمه خطی پدید

Şeybân-ı Râî de sürünün etrafında böyle apaçık bir çizgi çekerdi.

چون به جمعه می‌‌شد او وقت نماز ** تا نیارد گرگ آن جا ترک تاز

Cuma günü, namaz vakti Cuma namazına gidince kurtlar sürüye saldırmasın, yağmalamasınlar diye böyle yapardı.

هیچ گرگی در نرفتی اندر آن ** گوسفندی هم نگشتی ز آن نشان‌‌

Hiçbir kurt, çizgiden içeri girmezdi. Hiçbir koyun da çizgi dışına çıkmazdı.

باد حرص گرگ و حرص گوسفند ** دایره‌‌ی مرد خدا را بود بند

Tanrı erinin dairesi, kurdun hırs yeline de set ve mânia olmuştu, koyunun hırs yeline de.