چون فضولی گشت و دست و پا نمود ** در عنا افتاد و در کور و کبود

Fakat kuvvetlenip küstahlaşınca, elini, ayağını şuraya, buraya salmağa başlayınca hemen zahmet ve ıstıraba düşer.

جانهای خلق پیش از دست و پا ** می‌‌پریدند از وفا اندر صفا 925

Halkın canlar; el ayak sahibi olmazdan, beden kaydına düşmezden evvel vefadan sefaya uçuyordu.

چون به امر اهبطوا بندی شدند ** حبس خشم و حرص و خرسندی شدند

Vakta ki “İniniz” emriyle hapsolundular, hiddet, hırs, kanaat ve zaruret kayıtlarına düştüler.

ما عیال حضرتیم و شیر خواه ** گفت الخلق عیال للإله‌‌

Biz Hakk’ın ayali ve süt isteyen yavrularıyız. (Peygamber) “Halk Tanrı ayalidir” dedi.

آن که او از آسمان باران دهد ** هم تواند کاو ز رحمت نان دهد

Gökten yağmur veren, rahmetiyle can vermeye kadirdir” dediler.

باز ترجیح‌‌نهادن شیر جهد را بر توکل‌‌

Aslanın yine çalışmayı tevekküle tercih etmesi

گفت شیر آری ولی رب العباد ** نردبانی پیش پای ما نهاد

Aslan dedi ki: “Evet ama kulların Tanrısı bizim ayağımızın önüne bir merdiven koydu.

پایه پایه رفت باید سوی بام ** هست جبری بودن اینجا طمع خام‌‌ 930

Dama doğru basamak basamak çıkmalı, burada Cebrî olmak ham tamahtır.

پای داری چون کنی خود را تو لنگ ** دست داری چون کنی پنهان تو چنگ‌‌

Ayağın var, nasıl olur da kendini topal edersin; elin var, neye pençeni saklarsın?

خواجه چون بیلی به دست بنده داد ** بی‌‌زبان معلوم شد او را مراد

Efendi, kölenin eline beli verince söylemeden dileği malûm olur.

دست همچون بیل اشارتهای اوست ** آخر اندیشی عبارتهای اوست‌‌

Bel gibi olan el de, Tanrı işaretlerindendir. Sonu düşünmek hassası da onun ibareleridir.

چون اشارتهاش را بر جان نهی ** در وفای آن اشارت جان دهی‌‌

Tanrı’nın işaretlerini canına nakşederek ve o işarete vefakârlık ederek can verirsen.

پس اشارتهای اسرارت دهد ** بار بر دارد ز تو کارت دهد 935

Sana nice sır işaretleri bahşeyler; senden yükü kaldırır, seni iş güç sahibi eder.

حاملی محمول گرداند ترا ** قابلی مقبول گرداند ترا

Şimdi yük altındasın; Tanrı seni yükler, bindirir… Şimdi onun emrini kabul etmektesin; sonra seni makbul eder.

قابل امر ویی قایل شوی ** وصل جویی بعد از آن واصل شوی‌‌

Şimdi onun emrini kabul etmişsin, sonra o emirleri söylersin. Şimdi vuslat arıyorsun, ondan sonra da vasıl olursun.

سعی شکر نعمتش قدرت بود ** جبر تو انکار آن نعمت بود

Tanrı’nın nimetine şükretmeye çalışmak kudrettir. Senin cebrîliğin ise o nimeti inkârdır.

شکر قدرت قدرتت افزون کند ** جبر نعمت از کفت بیرون کند

Onun verdiği kudrete şükretmek kudretini artırır. Cebir ise nimeti elinden çıkarır.

جبر تو خفتن بود در ره مخسب ** تا نبینی آن در و درگه مخسب‌‌ 940

Senin cebrîliğin yolda uyumaktır, uyuma; o kapıyı, o dergâhı görmedikçe uykuya dalma!

هان مخسب ای جبری بی‌‌اعتبار ** جز به زیر آن درخت میوه‌‌دار

Ey dikkatsiz Cebrî! Sakın o meyvalı ağacın altından gayrı bir yerde uyuma.

تا که شاخ افشان کند هر لحظه باد ** بر سر خفته بریزد نقل و زاد

Ki rüzgâr her anda dalları silkip başına çerez ve azık döksün.

جبر و خفتن در میان ره زنان ** مرغ بی‌‌هنگام کی یابد امان‌‌

Cebre inanmakla yol kesen haydutlar arasında uyumak müsavidir. Vakitsiz öten kuş nasıl olur da kurtulur?

ور اشارتهاش را بینی زنی ** مرد پنداری و چون بینی زنی‌‌

Eğer onun işaretlerine burun büküyorsan kendini erkek mi sanıyorsun? Dikkat edersen anlarsın ki kadınsın!

این قدر عقلی که داری گم شود ** سر که عقل از وی بپرد دم شود 945

Sendeki bu kadarcık akıl da zayi olur, aklı uçan başsa kuyruk kesilir!

ز آن که بی‌‌شکری بود شوم و شنار ** می‌‌برد بی‌‌شکر را در قعر نار

Zira şükretmemek uğursuz ve ayıp bir şeydir; o hal, şükretmeyeni, tâ ateşin dibine kadar çeker götürür.

گر توکل می‌‌کنی در کار کن ** کشت کن پس تکیه بر جبار کن‌‌

Tevekkül ediyorsan çalışmak hususunda tevekkül et; kazan da sonra Tanrı’ya dayan!”

باز ترجیح نهادن نخجیران توکل را بر جهد

Av hayvanlarının tekrar tevekkülü çalışmaya tercih eylemeleri

جمله با وی بانگها برداشتند ** کان حریصان که سببها کاشتند

Hepsi ona bağırarak dediler ki: “Sebep tohumlarını eken o harisler…”