دست و پیشانیش بوسیدن گرفت ** وز مقام و راه پرسیدن گرفت‌‌

Elini, alnını öpmeğe, oturduğu yeri, geldiği yolu sormaya başladı.

پرس پرسان می‌‌کشیدش تا به صدر ** گفت گنجی یافتم آخر به صبر 95

Sora sora odanın başköşesine kadar çekti ve dedi ki: “Nihayet sabırla bir define buldum.

گفت ای نور حق و دفع حرج ** معنی الصبر مفتاح الفرج‌‌

Ey vuslatı, her sualin cevabı! Senin yüzünden nişliğin anahtarıdır” sözünün manası,

ای لقای تو جواب هر سؤال ** مشکل از تو حل شود بی‌‌قیل و قال‌‌

Ey vuslatı, her sualin cevabı! Senin yüzünden müşkül, konuşmaksızın, dedikodusuz hallolur gider.

ترجمانی هر چه ما را در دل است ** دست گیری هر که پایش در گل است‌‌

Sen, gönlümüzde, onların tercümanısın, her ayağı çamura batanın elinitutan sensin.

مرحبا یا مجتبی یا مرتضی ** إن تغب جاء القضاء ضاق الفضا

Ey seçilmiş, ey Tanrı’dan razı olmuş ve Tanrı rızasını kazanmış kişi, merhaba! Sen kaybolursan hemen kaza gelir, feza daralır.

أنت مولی القوم من لا یشتهی ** قد ردی کلا لئن لم ینته‌‌ 100

Sen, kavmin ulususun, sana müştak olmayan, seni arzulamayan bayağılaşmıştır. Bundan vazgeçmezse...”

بردن پادشاه آن طبیب را بر سر بیمار تا حال او را ببیند

Padişahın hastayı görmek üzere hekimi götürmesi

چون گذشت آن مجلس و خوان کرم ** دست او بگرفت و برد اندر حرم‌‌

O ağırlama, o hal hatır sorma meclisi geçince o zatın elini tutup hareme götürdü.

قصه‌‌ی رنجور و رنجوری بخواند ** بعد از آن در پیش رنجورش نشاند

Padişah, hastayı ve hastalığını anlatıp sonra onu hastanın yanına götürdü.

رنگ رو و نبض و قاروره بدید ** هم علاماتش هم اسبابش شنید

Hekim, hastanın yüzünü görüp, nabzını sayıp, idrarını muayene etti. Hastalığının ârazını ve sebeplerini de dinledi.

گفت هر دارو که ایشان کرده‌‌اند ** آن عمارت نیست ویران کرده‌‌اند

Dedi ki: “Öbür hekimlerin çeşitli tedavileri, tamir değil; büsbütün harap etmişler.

بی‌‌خبر بودند از حال درون ** أستعیذ الله مما یفترون‌‌ 105

Onlar, iç ahvalinden haberdar değildirler. Körlüklerinden hepsinin aklı dışarıda.”

دید رنج و کشف شد بر وی نهفت ** لیک پنهان کرد و با سلطان نگفت‌‌

Hekim, hastalığı gördü, gizli şey ona açıldı. Fakat onu gizledi ve sultana söylemedi.

رنجش از صفرا و از سودا نبود ** بوی هر هیزم پدید آید ز دود

Hastalığı safra ve sevdadan değildi. Her odunun kokusu, dumanından meydana çıkar.

دید از زاریش کو زار دل است ** تن خوش است و او گرفتار دل است‌‌

İnlemesinden gördü ki, o gönül hastasıdır. Vücudu afiyettedir ama o, gönle tutulmuştur.

عاشقی پیداست از زاری دل ** نیست بیماری چو بیماری دل‌‌

Âşıklık gönül iniltisinden belli olur, hiçbir hastalık gönül hastalığı gibi değildir.

علت عاشق ز علتها جداست ** عشق اصطرلاب اسرار خداست‌‌ 110

Âşığın hastalığı bütün hastalıklardan ayrıdır. Aşk, Tanrı sırlarının usturlâbıdır.

عاشقی گر زین سر و گر ز ان سر است ** عاقبت ما را بدان سر رهبر است‌‌

Âşıklık, ister o cihetten olsun, ister bu cihetten... Akıbet bizim için o tarafa kılavuzdur.

هر چه گویم عشق را شرح و بیان ** چون به عشق آیم خجل گردم از آن‌‌

Aşkı şerh etmek ve anlatmak için ne söylersem söyleyeyim... Asıl aşka gelince o sözlerden mahcup olurum.

گر چه تفسیر زبان روشن‌‌گر است ** لیک عشق بی‌‌زبان روشن‌‌تر است‌‌

Dilin tefsiri gerçi pek aydınlatıcıdır, fakat dile düşmeyen aşk daha aydındır.

چون قلم اندر نوشتن می‌‌شتافت ** چون به عشق آمد قلم بر خود شکافت‌‌

Çünkü kalem, yazmada koşup durmaktadır, ama aşk bahsine gelince; çatlar, âciz kalır.

عقل در شرحش چو خر در گل بخفت ** شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت‌‌ 115

Aşkın şerhinde akıl, çamura saplanmış eşek gibi yattı kaldı. Aşkı, âşıklığı yine aşk şerh etti.

آفتاب آمد دلیل آفتاب ** گر دلیلت باید از وی رو متاب‌‌

Güneşin vücuduna delil, yine güneştir. Sana delil lâzımsa güneşten yüz çevirme.

از وی ار سایه نشانی می‌‌دهد ** شمس هر دم نور جانی می‌‌دهد

Gerçi gölgede güneşin varlığından bir nişan verir, fakat asıl güneş her an can nuru bahşeyler.

سایه خواب آرد ترا همچون سمر ** چون بر آید شمس انشق القمر

Gölge sana gece misali gibi uyku getirir. Ama güneş doğuverince ay yarılır (nuru görünmez olur).