وز جهان فکرتی ای کم ز خر ** ایمن و غافل چو سنگ بی‏خبر

وز جهان فکرتی ای کم ز خر ** ایمن و غافل چو سنگ بی‏خبر 1040

Hâlbuki ey eşekten aşağı kişi, fikir âleminden emin ve gafilsin, bir taş gibi o, cihandan haberin yok!

ز انکه نقشی وز خرد بی‏بهره‏ای ** آدمی خو نیستی خر کره‏ای‏

Çünkü suretten ibaretsin, akıldan nasibin yok. İnsan huylu değilsin, bir eşek sıpasısın!

سایه را تو شخص می‏بینی ز جهل ** شخص از آن شد نزد تو بازی و سهل‏

Bilgisizlikten gölgeyi adam görüyorsun da insan o yüzden sence bir oyuncaktan ibaret, değersiz bir şey.

باش تا روزی که آن فکر و خیال ** بر گشاید بی‏حجابی پر و بال‏

O fikir, o hayal örtüsüz bir surette kol kanat açıncaya kadar dur.

کوهها بینی شده چون پشم نرم ** نیست گشته این زمین سرد و گرم‏

O zaman dağları yumuşak pamuk gibi görürsün, bir de bakarsın ki bu soğuk, sıcak yeryüzü yok oluvermiş!

نه سما بینی نه اختر نه وجود ** جز خدای واحد حی ودود 1045

O zaman ezelî ve ebedî hayata ve muhabbete sahip olan Allah’tan başka ne göğü görürsün ne yıldızı!

یک فسانه راست آمد یا دروغ ** تا دهد مر راستیها را فروغ‏

Bir misal, ister doğru olsun, ister yanlış, doğrulukları aydınlatsın da.

حسد کردن حشم بر غلام خاص

O has köleye padişaha mensup adamların haset etmeleri

پادشاهی بنده‏ای را از کرم ** بر گزیده بود بر جمله حشم‏

Padişah, lütfuyla bir köleyi bütün adamların içinden seçmiş, onlardan üstün etmişti.

جامگی او وظیفه‏ی چل امیر ** ده یک قدرش ندیدی صد وزیر

Elbisesinin pahası, kırk emirin maaşına bedeldi. Onun kazandığı kadir ve kıymetin onda birini, hatta yüz vezir bile görmemişti.

از کمال طالع و اقبال و بخت ** او ایازی بود و شه محمود وقت‏

Talihin yaverliği, bahtının müsait oluşu yüzünden yücelmiş, âdeta bir Eyaz olmuştu. Padişah da sanki zamanın Mahmut’uydu.

روح او با روح شه در اصل خویش ** پیش از این تن بوده هم پیوند و خویش‏ 1050

Ruhu padişahın ruhîyle birdi. Bu ten âleminden önce de o iki ruh, birbirine eş olmuş, birbirine aşina olmuştu.

کار آن دارد که پیش از تن بده ست ** بگذر از اینها که نو حادث شده ست‏

Zaten iş, tenden önce olan iştir. Sonradan meydana gelenlerden geç!

کار عارف راست کاو نه احول است ** چشم او بر کشتهای اول است‏

İş arifindir. Çünkü arif, şaşı değildir. Gözü, ilk ekilen şeyleri görür.

آن چه گندم کاشتندش و آن چه جو ** چشم او آن جاست روز و شب گرو

Buğday mı ekildi, arpa mı? Gece, gündüz gözü ondadır. Gece, neye gebeyse onu doğurur.

آنچ آبست است شب جز آن نزاد ** حیله‏ها و مکرها باد است باد

Bunu menetmek için yapılan hileler, başvurulan tedbirler havadan ibaret!

کی کند دل خوش به حیلتهای گش ** آن که بیند حیله‏ی حق بر سرش‏ 1055

Allah’ın takdirini, kendi tedbirinden üstün gören kişi, nasıl olur da kendi tedbirleriyle gönlünü avutabilir?

او درون دام دامی می‏نهد ** جان تو نه این جهد نه آن جهد

Aklına, tedbirine güvense tuzak içinde olduğu halde tuzak kurar, fakat canına andolsun, ne bu kurtulur, ne o!

گر بروید ور بریزد صد گیاه ** عاقبت بر روید آن کشته‏ی اله‏

Yüzlerce çayır, çimen bitse de, dökülse de sonun da yine Allah’ın ektiği çıkar!

کشت نو کارید بر کشت نخست ** این دوم فانی است و آن اول درست‏

Ekilmiş ekinin üstüne ekin ekerler ama bu ikincisi fânidir, ilki doğrudur, ilki yerindedir.

تخم اول کامل و بگزیده است ** تخم ثانی فاسد و پوسیده است‏

İlk ekin kemal bulur, seçilip toplanır. İkinci tohumsa bozulur, çürüyüp gider.

افکن این تدبیر خود را پیش دوست ** گر چه تدبیرت هم از تدبیر اوست‏ 1060

Sevgilinin huzurunda tedbirini terk et; filvaki tedbiri de onun tedbirinden, onun kaderinden doğmadır ya!

کار آن دارد که حق افراشته ست ** آخر آن روید که اول کاشته ست‏

Hakk’ın yücelttiği iş, işe yarar. Nihayet biten, ilk ekilendir.

هر چه کاری از برای او بکار ** چون اسیر دوستی ای دوستدار

Mademki sevgiliye esirsin, ey âşık ektiğini onun için ek!

گرد نفس دزد و کار او مپیچ ** هر چه آن نه کار حق هیچ است هیچ‏

Hırsız nefsin etrafında dolaşma, onun işine bulaşma. Bir iş, Hakk’ın işi değil mi? Hiçtir hiç!

پیش از آن که روز دین پیدا شود ** نزد مالک دزد شب رسوا شود

Kıyamet günü gelmeden, gece hırsızı, mal sahibinin yanında rüsvay olmadan bu işten vazgeç.