چون خری در گل فتد از گام تیز ** دم‏به‏دم جنبد برای عزم خیز

چون خری در گل فتد از گام تیز ** دم‏به‏دم جنبد برای عزم خیز 3355

Eşek bile hızlı yürüyeyim derken balçığa saplandı mı oradan kurtulmak için anbean oynar durur.

جای را هموار نکند بهر باش ** داند او که نیست آن جای معاش‏

Orada kalmak için yerini düzeltmeğe kalkışmaz, bilir ki orası geçim yeri değildir.

حس تو از حس خر کمتر بده ست ** که دل تو زین وحلها بر نجست‏

Duygun, eşek duygusundan daha aşağı mı ki gönlün bu balçıktan sıçramadı bile.

در وحل تاویل رخصت می‏کنی ** چون نمی‏خواهی کز آن دل بر کنی‏

Balçığın içinde tevile ruhsat vermektesin. Çünkü oradan gönlünü almak istemiyorsun ki.

کاین روا باشد مرا من مضطرم ** حق نگیرد عاجزی را از کرم‏

“ Bana bu lâyık, ihtiyarım elimde değil. Allah kerimdir. Bir âcizi de suçlu tutacak değil ya” dersin.

خود گرفته ستت تو چون کفتار کور ** این گرفتن را نبینی از غرور 3360

Ey sırtlan gibi kötülüğe giriftar olmuş kişi, sen gafletinden bu muahezeyi görmüyorsun.

می‏گوند این جایگه کفتار نیست ** از برون جویید کاندر غار نیست‏

Sırtlanı mağaranın içinde değil, dışarıda arayın derler,

این همی‏گویند و بندش می‏نهند ** او همی‏گوید ز من بی‏آگهند

De mağarayı kapatırlar, hâlbuki sırtlan “Benden haberleri yok.

گر ز من آگاه بودی این عدو ** کی ندا کردی که آن کفتار کو

Bu düşmanlar, benden haberdar olsalardı sırtlan nerede, hani ya, diye bağırırlar mıydı” der.

دعوی‏کردن آن شخص که خدای تعالی مرا نمی‏گیرد به گناه و جواب گفتن شعیب علیه السلام مر او را

Birinin Ulu Allah günah yüzünden beni suçlu tutmuyor, bana ceza vermiyor diye iddiaya girişmesi ve Şuayb aleyhisselâm’ın ona cevap vermesi

آن یکی می‏گفت در عهد شعیب ** که خدا از من بسی دیده ست عیب‏

Şuayb zamanında birisi, “Allah benden nice ayıplar gördü.”

چند دید از من گناه و جرمها ** و ز کرم یزدان نمی‏گیرد مرا 3365

Nice suçlarda bulundum. Böyle olduğum halde kereminden bana ceza vermiyor, beni muahaze etmiyor” dedi.

حق تعالی گفت در گوش شعیب ** در جواب او فصیح از راه غیب‏

Ulu Allah, Şuayb’ın kulağına dedi ki. “Ona gayp âleminden fasih bir dille cevap ver:

که بگفتی چند کردم من گناه ** و ز کرم نگرفت در جرمم اله‏

Sen, ben ne kadar suç işledim, öyle olduğu halde Allah kereminden suçuma bakmıyor, bana mücazat etmiyor dedin ama

عکس می‏گویی و مقلوب ای سفیه ** ای رها کرده ره و بگرفته تیه‏

Ey aykırı düşünceli, ey sersem, ey yolu bırakıp da çölü tutmuş!

چند چندت گیرم و تو بی‏خبر ** در سلاسل مانده‏ای پا تا به سر

Seni nice kereler cezalandırdım. Fakat senin haberin yok. Ayağından tepene kadar zincirler içinde kalmışsın.

زنگ تو بر تویت ای دیگ سیاه ** کرد سیمای درونت را تباه‏ 3370

A kara kazan, isin, pasın kat, kat; için, yüzün berbat!

بر دلت زنگار بر زنگارها ** جمع شد تا کور شد ز اسرارها

Gönlünde is üstünde is, kurum üstünde kurum. Bu is ve kurum bir derecede ki nihayet gönlün, bütün sırlara karşı kör olmuş.

گر زند آن دود بر دیگ نوی ** آن اثر بنماید ار باشد جوی‏

Eğer o is, kurum, yeni bir kazana ursa bir arpa tanesi kadar küçük bile olsa eseri görünür.

ز انکه هر چیزی به ضد پیدا شود ** بر سپیدی آن سیه رسوا شود

Çünkü her şey, zıddı ile meydana çıkar. Bembeyaz kazanın beyazlığı ütünde o kara is berbat bir şekilde kendini gösterir.

چون سیه شد دیگ پس تاثیر دود ** بعد از این بروی که بیند زود زود

Fakat dumanın tesiriyle kazan karardı mı artık onun üstünde isi, kurumu kim görür a inatçı?

مرد آهنگر که او زنگی بود ** دود را با روش هم رنگی بود 3375

Demirci zenci olursa yüzü, dumanla isle aynı renktedir.

مرد رومی کاو کند آهنگری ** رویش ابلق گردد از دود آوری‏

Fakat beyaz adam demirciliğe kalkışırsa yüzü yer, yer kararır, kızarır.

پس بداند زود تاثیر گناه ** تا بنالد زود گوید ای اله‏

Bu takdirde de günahın tesirini derhal anlar da ağlayıp sızlamaya başlar ve “ Aman Yarabbi” demeye koyulur.

چون کند اصرار و بد پیشه کند ** خاک اندر چشم اندیشه کند

Fakat bir adam, günahta ısrar eder, kötülüğü kendine sanat edinir, düşünce gözüne toprak saçarsa,

توبه نندیشد دگر شیرین شود ** بر دلش آن جرم تا بی‏دین شود

Artık tövbe etmeyi bile aklına getirmez; o suç gönlüne tatlı gelir; böyle böyle nihayet dinsiz olur gider.