قوت نقاش باشد آنک او ** هم تواند زشت کردن هم نکو

Hatta hem çirkin resmi, hem de güzel resmi yapabildiğinden ressamın, kuvvetli bir ressam olduğuna delildir.

گر کشانم بحث این را من بساز ** تا سال و تا جواب آید دراز

Bu bahsi açar, düzüp koşarsam sual ve cevaplar uzar gider.

ذوق نکته‌ی عشق از من می‌رود ** نقش خدمت نقش دیگر می‌شود 1375

Ben de aşk nüktesinin zevkini kaybederim. Allah’a hizmet, başka bir şekle döner, maksat hidayetten dalâlet olur.

مثل در بیان آنک حیرت مانع بحث و فکرتست

Hayretin, mübahase ve düşünceye mâni olduğuna dair misal

آن یکی مرد دومو آمد شتاب ** پیش یک آیینه دار مستطاب

Saçı sakalı kır bir adam, iyi bir berberin önüne gider de,

گفت از ریشم سپیدی کن جدا ** که عروس نو گزیدم ای فتی

“Yiğidim, saçımdaki sakalımdaki akları ayır, yol. Bir yeni gelin aldım der.

ریش او ببرید و کل پیشش نهاد ** گفت تو بگزین مرا کاری فتاد

Berber, adamın sakalını dipten tıraş ederek kılları önüne kor da der ki: “Benim bir işim çıktı sen ayırıver!”

این سال وآن جوابست آن گزین ** که سر اینها ندارد درد دین

İşte bunun gibi bu sual, şu da cevabı, artık sen ayırıver… Din kaygısı, bunlarla uğraşmaya vakit bırakmaz.

آن یکی زد سیلیی مر زید را ** حمله کرد او هم برای کید را 1380

Birisi Zeyd’e bir sille vurur. Zeyd de hileye sapıp onu dövmek üzere üstüne saldırınca,

گفت سیلی‌زن سالت می‌کنم ** پس جوابم گوی وانگه می‌زنم

Adam: “Dur, senden bir şey soracağım, cevabını ver, sonra beni döv.

بر قفای تو زدم آمد طراق ** یک سالی دارم اینجا در وفاق

Senin kafana vurunca şırak diye bir sestir çıktı. Şimdi burada dostça senden bir sualim var:

این طراق از دست من بودست یا ** از قفاگاه تو ای فخر کیا

Bu şırak sesi benim elimden mi çıktı, yoksa senin kafandan mı ey uluların öğündüğü ulu zat?” dedi.

گفت از درد این فراغت نیستم ** که درین فکر و تفکر بیستم

Adamcağız dedi ki: “Acıdan kurtulmadım ki bu düşünceye dalayım.

تو که بی‌دردی همی اندیش این ** نیست صاحب‌درد را این فکر هین 1385

Senin derdin yok, sen düşüne dur.” Dert sahibi böyle düşüncelere saplanamaz, kendine gel!

حکایت

Hikâye

در صحابه کم بدی حافظ کسی ** گرچه شوقی بود جانشان را بسی

Sahabenin ruhlarında Kuran’a karşı fevkalâde bir iştiyak vardı ama aralarında hafız pek azdı.

زانک چون مغزش در آگند و رسید ** پوستها شد بس رقیق و واکفید

Çünkü bir meyve oldu mu kabuğu adamakıllı incelir, çatlar, dökülür.

قشر جوز و فستق و بادام هم ** مغز چون آگندشان شد پوست کم

Ceviz, fıstık ve badem bile olunca kabukları incelir.

مغز علم افزود کم شد پوستش ** زانک عاشق را بسوزد دوستش

İlmin hakikati de kemâle gelince kışrı azalır. Zira sevgilisi, âşıkı yakar, yandırır.

وصف مطلوبی چو ضد طالبیست ** وحی و برق نور سوزنده‌ی نبیست 1390

İstenen, sevilen kişinin vasfı, isteyen, seven kişinin vasıflarının zıddıdır. Vahiy ve nur şimşeği, peygamberi yakar.

چون تجلی کرد اوصاف قدیم ** پس بسوزد وصف حادث را گلیم

Kadîm olan Allah’ın sıfatları tecelli edince hâdisin sıfatlarını yakar, mahveder.

ربع قرآن هر که را محفوظ بود ** جل فینا از صحابه می‌شنود

Sahabe arasında birisi Kur’an’ın dörtte birini ezberledi de duyuldu mu, sahabe, bu bizim ulumuzdur derdi.

جمع صورت با چنین معنی ژرف ** نیست ممکن جز ز سلطانی شگرف

Böyle bir büyük mana ile sureti bir arada cem etmek, hayretlere düşmüş, mest olmuş padişahtan başka kimseye mümkün değildir.

در چنین مستی مراعات ادب ** خود نباشد ور بود باشد عجب

Böyle bir sarhoşluk âleminde edep kaidelerine riayet etmenin zaten imkânı yoktur, bu imkân bulunsa bile şaşılacak şeydir doğrusu!

اندر استغنا مراعات نیاز ** جمع ضدینست چون گرد و دراز 1395

İstiğna âleminde niyaza riayet etmek, yuvarlak bir şeyle uzun bir şeyi, zıddoldukları halde bir arada cem etmeye benzer.

خود عصا معشوق عمیان می‌بود ** کور خود صندوق قرآن می‌بود

Sopa, esasen körlerin sevgilisidir. Kör, Kur’an sandığına benzer ancak.

گفت کوران خود صنادیقند پر ** از حروف مصحف و ذکر و نذر

Körlerin sözleri, Mushaf harfleriyle, eski hikâyelerle, korkutuşlarla dolu sandıklardır.