آشنایی نفس با هر نفس پست ** تو یقین می‌دان که دم دم کمترست

آشنایی نفس با هر نفس پست ** تو یقین می‌دان که دم دم کمترست 2690

Fakat nefis, aşağılık bir nefisle tanışır, dost olursa şüphesiz olarak bil ki bu dostluk, zaman geçtikçe azalır.

زانک نفسش گرد علت می‌تند ** معرفت را زود فاسد می‌کند

Çünkü nefsin daima bir illet, bir maksat etrafında döner, dolaşır… Dostluğu, bilişiği de çabucacık bozar!

گر نخواهی دوست را فردا نفیر ** دوستی با عاقل و با عقل گیر

Yarın dostunun senden nefret etmesini istemiyorsan bir akıllıysa dost ol, akla yâr ol!

از سموم نفس چون با علتی ** هر چه گیری تو مرض را آلتی

Nefis zehirleriyle hastalanmış, hastalığa tutulmuşsan eline ne alır, elini nereye atar, neye sahip olursan hastalığa alet olur, onu da berbat edersin!

گر بگیری گوهری سنگی شود ** ور بگیری مهر دل جنگی شود

Eline mücevher alsan, taş olur, gönül sevgisine yapışsan savaş olur.

ور بگیری نکته‌ی بکری لطیف ** بعد درکت گشت بی‌ذوق و کثیف 2695

Kimse tarafından söylenmemiş, kimse tarafından dokunulmamış bâkir ve lâtif ir nükte duysan anlayınca sence zevksiz ve kötü bir hal alır.

که من این را بس شنیدم کهنه شد ** چیز دیگر گو بجز آن ای عضد

Ben bunu çok duydum, dinledim… Eskidi bu artık. Ey yiğit, sen, bundan başka bir şey söyle dersin.

چیز دیگر تازه و نو گفته گیر ** باز فردا زان شوی سیر و نفیر

Hatta yepyeni ve söylenmemiş bir nükte duyduğunu farz et, yarın ona da doyar, ondan da nefret edersin.

دفع علت کن چو علت خو شود ** هرحدیثی کهنه پیشت نو شود

Sen sendeki illeti gider… İllet geçti mi, sence her eskimiş, söylenmiş söz, yeni olur.

تا که از کهنه برآرد برگ نو ** بشکفاند کهنه صد خوشه ز گو

O eski söz, yepyeni dallar, budaklar verir, yüzlerce meyve hevenkleri bitirir, yetiştirir!

ما طبیبانیم شاگردان حق ** بحر قلزم دید ما را فانفلق 2700

Biz böyle hekimleriz, öyle Allah şakirtleriyiz ki bahrimuhit bile bizi gördü de yarıldı.

آن طبیبان طبیعت دیگرند ** که به دل از راه نبضی بنگرند

Biz başkayız; insanın hastalığını, nabzına bakarak anlayan hekimler başka!

ما به دل بی واسطه خوش بنگریم ** کز فراست ما به عالی منظریم

Biz gönle vasıtasız bakarız, bizim görüşümüz, anlayışımız yüzünden pek yücedir.

آن طبیبان غذااند و ثمار ** جان حیوانی بدیشان استوار

Onlar, insanı gıdalarla, meyvelerle doyuran kuvvetlendiren doktorlardır… hayvanî can, onların tedavisiyle kuvvet bulur, yaşar.

ما طبیبان فعالیم و مقال ** ملهم ما پرتو نور جلال

Bizse iş ve söz doktorlarıyız. Bize ululuk nurunun ışığı ilham vermektedir.

کین چنین فعلی ترا نافع بود ** و آنچنان فعلی ز ره قاطع بود 2705

Meselâ bu çeşit bir iş sana faydalıdır, öbürünün yolunu keser.

اینچنین قولی ترا پیش آورد ** و آنچنان قولی ترا نیش آورد

Bu çeşit bir söz sana faydalıdır, başka çeşit bir sözse seni yaralar!

آن طبیبان را بود بولی دلیل ** وین دلیل ما بود وحی جلیل

O doktorlar, hastanın sidiğine bakar, hastalığını öyle anlar… Bizim delilimizse ulu Allah’ın vahyidir, hastalığı vahiyle anlarız.

دست‌مزدی می نخواهیم از کسی ** دست‌مزد ما رسد از حق بسی

Kimseden ücret istemeyiz, ücretimiz, noksanlardan ari olan Allah’tan gelir.

هین صلا بیماری ناسور را ** داروی ما یک بیک رنجور را

İlleti unulmaz hastalara sâlâ, ilâcımız, hastalara birebirdir.

معجزه خواستن قوم از پیغامبران

Peygamberlerden mucize istemeleri

قوم گفتند ای گروه مدعی ** کو گواه علم طب و نافعی 2710

Sebâlılar, “Ey dâvaya girişenler, doktorluğu bildiğinize, bize fayda vereceğinize deliliniz nerede,

چون شما بسته همین خواب و خورید ** همچو ما باشید در ده می‌چرید

Siz de bizim gibi uyku uyumakta, siz de bizim gibi yemek yemektesiniz. Köylerde, şehirlerde bizim gibi oturup duruyorsunuz.

چون شما در دام این آب و گلید ** کی شما صیاد سیمرغ دلید

Bu su, toprak tuzağındayken nasıl olur da gönül simurgunu avlayabilirsiniz?

حب جاه و سروری دارد بر آن ** که شمارد خویش از پیغامبران

Fakat mevki ve reislik sevdası, sizi peygamberlik dâvasına salmış, bu yüzden kendinizi peygamber sanıyorsunuz.

ما نخواهیم این چنین لاف و دروغ ** کردن اندر گوش و افتادن بدوغ

Bu çeşit lâflara, bu çeşit yalanlara kulak bile asmak istemeyiz, ayran kâsesine düşmek dilemeyiz.” dediler.