دانک نبود فعل همرنگ جزا ** هیچ خدمت نیست همرنگ عطا

دانک نبود فعل همرنگ جزا ** هیچ خدمت نیست همرنگ عطا 3445

Bil ki iş, ona verilen karşılıkla aynı renkte olmaz. Hiçbir hizmet, o hizmete mukabil verilen şeyle bir renkte değildir.

مزد مزدوران نمی‌ماند بکار ** کان عرض وین جوهرست و پایدار

Ücret alanların ücreti, yaptıkları işe benzemez. Çünkü o iş ârazdır, buysa cevher ve ebedî.

آن همه سختی و زورست و عرق ** وین همه سیمست و زرست و طبق

İş, güçlükten, zordan, alın terinden ibarettir; buysa gümüştür, altındır, tabaklarla verilen ihsandır.

گر ترا آید ز جایی تهمتی ** کرد مظلومت دعا در محنتی

Sana bir yerden bir töhmet gelse, mutlaka zulmettiğin birisi mihnete düşmüş, beddua etmiştir.

تو همی‌گویی که من آزاده‌ام ** بر کسی من تهمتی ننهاده‌ام

Ama sen dersen ki ben bir şey yapmadım, kimse hakkında bir töhmette bulunmadım.

تو گناهی کرده‌ای شکل دگر ** دانه کشتی دانه کی ماند به بر 3450

Fakat başka çeşit bir günah etmişsindir. Tohum ektin, nasıl olur da meyve vermez?

او زنا کرد و جزا صد چوب بود ** گوید او من کی زدم کس را بعود

Zina edene yüz sopa vururlar da zinâkâr, ben kimseyi dövmedim ki der.

نه جزای آن زنا بود این بلا ** چوب کی ماند زنا را در خلا

Fakat bu belâ, bu dövüş, o zinanın cezası değil mi? Ama sopa, gizli bir yerde edilen zinaya nasıl benzer?

مار کی ماند عصا را ای کلیم ** درد کی ماند دوا را ای حکیم

Ey Kalîm, yılan hiç sopaya benzer mi? Ey hakîm, dert, devaya benzer mi?

تو به جای آن عصا آب منی ** چون بیفکندی شد آن شخص سنی

Sen de o sopa yerine meninin nasıl döktün de o meni, güzelim bir şahıs oldu?

یار شد یا مار شد آن آب تو ** زان عصا چونست این اعجاب تو 3455

O menin, bir dost oldu yahut bir yılan kesildi. Asâ’nın yılan olduğuna şaşıyorsun değil mi? Fakat buna daha ziyade şaşmak icap etmez mi?

هیچ ماند آب آن فرزند را ** هیچ ماند نیشکر مر قند را

Hiç meni, o çocuğa benzer mi? Hiç şeker kamışı, şekere benzer mi?

چون سجودی یا رکوعی مرد کشت ** شد در آن عالم سجود او بهشت

Adam, bir rükû yahut sücud etti mi onun rükû ve sücudu, o âlemde bağ, bahçe olur.

چونک پرید از دهانش حمد حق ** مرغ جنت ساختش رب الفلق

Ağzından Allah’ya bir övüş utçumu tan yerini ağartan Allah, o övüşü bir cennet kuşu yapar.

حمد و تسبیحت نماند مرغ را ** گرچه نطفه‌ی مرغ بادست و هوا

Kuşun menisi de yeldir, havadır ama senin Allah’ı övüşün, Allah’ı tesbih edişin, hiç de kuşa benzemez.

چون ز دستت رست ایثار و زکات ** گشت این دست آن طرف نخل و نبات 3460

Yoksullara ihsanda bulundun, zekât verdin, elinle bir hayırda bulundun mu o âlemde bu hayır, ağaçlık, çayırlık, çimenlik olur.

آب صبرت جوی آب خلد شد ** جوی شیر خلد مهر تست و ود

Sabır suyun, cennetteki nehirler… Cennetin süt ırmağı, sevgin, aşkındır.

ذوق طاعت گشت جوی انگبین ** مستی و شوق تو جوی خمر بین

İbadetten zevk alman, bal nehri, Allah aşkıyla sarhoş olman, şevk duyman şarap ırmağıdır.

این سببها آن اثرها را نماند ** کس نداند چونش جای آن نشاند

Bu sebepler, o eserlere benzemez. Fakat Allah, nasıl oldu da bu sebeplerin yerine o eserleri getirdi? Kimse bilmez.

این سببها چون به فرمان تو بود ** چار جو هم مر ترا فرمان نمود

Bu sebepler, dünyada nasıl senin ihtiyarınla, senin fermanınla meydana geldiyse o dört ırmak da ahrette şüphe yok, senin fermanına tabi olur.

هر طرف خواهی روانش می‌کنی ** آن صفت چون بد چنانش می‌کنی 3465

Onları ne tarafa dilersen akıtırsın. Sebepleri nasıl tasarruf ettiysen onları da öyle tasarruf edersin.

چون منی تو که در فرمان تست ** نسل آن در امر تو آیند چست

Menin nasıl sana tabiyse meniden gelen soy sop da derhal senin emrine girer, sana tabi olur.

می‌دود بر امر تو فرزند نو ** که منم جزوت که کردی‌اش گرو

Oğlum, senin buyruğunla koşar, yürür… Ben senin cüz’ünüm, beni anamın karnında rehin olarak bırakan sendin, der.

آن صفت در امر تو بود این جهان ** هم در امر تست آن جوها روان

O sıfat, bu âlemde senin emrindeydi. Cennette de o ırmaklar senin emrindedir.

آن درختان مر ترا فرمان‌برند ** کان درختان از صفاتت با برند

Cennetteki ağaçlar, senin fermanına tabidir, çünkü o ağaçlar, senin sıfatlarından yeşerdi, meyve verdi.