English    Türkçe    فارسی   

3
3573-3597

  • رو سپید از قوت بلغم بود ** باشد از سودا که رو ادهم بود
  • Ak beniz, balgamın kuvvetindendir, sevdadan da beniz kararır.

  • در حقیقت خالق آثار اوست ** لیک جز علت نبیند اهل پوست
  • Hakikatte eserleri halk eden odur. Fakat kışırda kalan, yalnız zahiri gören, ancak sebepleri görebilir!

  • مغز کو از پوستها آواره نیست ** از طبیب و علت او را چاره نیست 3575
  • Derilerden ayrı olmayan, sebeplerden kurtulmamış olan akıl, ne illetlerden kurtulur, ne doktordan fayda görür!

  • چون دوم بار آدمی‌زاده بزاد ** پای خود بر فرق علتها نهاد
  • Âdemoğlu, ikinci defa doğdu mu ayağını sebeplerin başına kor.

  • علت اولی نباشد دین او ** علت جزوی ندارد کین او
  • Artık, onun dini illet-i ûlâ değildir. Cüz’i illet de ona bir zarar veremez.

  • می‌پرد چون آفتاب اندر افق ** با عروس صدق و صورت چون تتق
  • O, doğruluk geliniyle ufuklarda uçup durur; sureti de ona ancak bir duvaktır.

  • بلک بیرون از افق وز چرخها ** بی مکان باشد چو ارواح و نهی
  • Hatta ufuktan da dışarıdadır, göklerden de. Ruhlar ve akıllar gibi mekânız bir âlemdedir.

  • بل عقول ماست سایه‌های او ** می‌فتد چون سایه‌ها در پای او 3580
  • Hatta akıllarımız bile onun gölgesidir: akıllarımız bile gölgeler gibi onun ayağına düşer.

  • مجتهد هر گه که باشد نص‌شناس ** اندر آن صورت نیندیشد قیاس
  • Müctehit, nassı görür, tanırsa herhangi bir hükümde artık kıyası düşünmez ki.

  • چون نیابد نص اندر صورتی ** از قیاس آنجا نماید عبرتی
  • Fakat bir şeyde nas yoksa orada kıyasa girişir, kıyastan ibret alır, kıyasla hüküm verir.

  • تشبیه نص با قیاس
  • Nasla kıyası benzetiş

  • نص وحی روح قدسی دان یقین ** وان قیاس عقل جزوی تحت این
  • Nassı Ruhulkudüs’ün vahyi bil, Aklı cüz’inin kıyası, bundan aşağıdır.

  • عقل از جان گشت با ادراک و فر ** روح او را کی شود زیر نظر
  • Akıl, canla idrak sahibi olmuş, canla aydınlanmıştır. Ruh, nasıl olur da aklın tasarrufuna girer?

  • لیک جان در عقل تاثیری کند ** زان اثر آن عقل تدبیری کند 3585
  • Fakat ruh, akla tesir eder de akıl, o tesir altında tedbire girişir.

  • نوح‌وار ار صدقی زد در تو روح ** کو یم و کشتی و کو طوفان نوح
  • Ruh, Nuh’u tasdik ettiği gibi seni de tasdik etti, senin emrine de tabi olduysa nerede deniz, nerede gemi, nerede Nuh tufanı?

  • عقل اثر را روح پندارد ولیک ** نور خور از قرص خور دورست نیک
  • Akıl, eseri ruh sanır ama güneşin nuru güneşin cirminden büsbütün ayrıdır.

  • زان به قرصی سالکی خرسند شد ** تا ز نورش سوی قرص افکند شد
  • O yüzden salik, ruhun nurundan aslına ulaşmak için bir lokma ekmeğe kanaat etti.

  • زانک این نوری که اندر سافل است ** نیست دایم روز و شب او آفل است
  • Çünkü aşağılara vuran nur, gece gündüz daimî değildir ki… Geçer gider.

  • وانک اندر قرص دارد باش و جا ** غرقه‌ی آن نور باشد دایما 3590
  • Fakat nurun aslına ulaşıp orada yurt edinen kişi, daima o nura gark olmuştur.

  • نه سحابش ره زند خود نه غروب ** وا رهید او از فراق سینه کوب
  • Ne bulut yolunu keser, ne nuru gurub eder. O, artık ayrılıktan kurtulmuş, güzelleşmiştir.

  • این‌چنین کس اصلش از افلاک بود ** یا مبدل گشت گر از خاک بود
  • Bu makama eren kişinin aslı, ya göklerdendir. Yahut topraktır da topraklıktan tamamıyla çıkmıştır.

  • زانک خاکی را نباشد تاب آن ** که زند بر وی شعاعش جاودان
  • Çünkü bu güneşin şuaı daimî olarak dursa toprağa mensup olan tahammül edemez ki…

  • گر زند بر خاک دایم تاب خور ** آنچنان سوزد که ناید زو ثمر
  • Güneşin ziyası daima toprağa vurup dursa toprağı öyle bir yakar ki yeryüzünde hiçbir verim kalmaz, hiçbir meyve bitmez.

  • دایم اندر آب کار ماهی است ** مار را با او کجا همراهی است 3595
  • Daima suda kalmak balığın harcıdır. Yılan, nereden balıkla yoldaşlık edebilecek?

  • لیک در که مارهای پر فن‌اند ** اندرین یم ماهییها می‌کنند
  • Fakat dağlarda öyle düzenbaz yılanlar vardır ki bu denizde balıklık etmeye kalkışırlar.

  • مکرشان گر خلق را شیدا کند ** هم ز دریا تاسه‌شان رسوا کند
  • Hileleri halkın aklını başından alırsa da denizden nefretleri, nihayet kendilerini rezil eder gider.