چاره می‌جوید پی من درد تو ** می‌شنودم دوش آه سرد تو

Dertlere düşmüş, izimi bulmak için çarelere başvurmuşsun… Dün senin yanık yanık ah ettiğini duydum.

من توانم هم که بی این انتظار ** ره دهم بنمایمت راه گذار 4155

Seni bekletmeksizin de kendime kavuşturmaya, sana yol gösterip kendime almaya kadirim ben…

تا ازین گرداب دوران وا رهی ** بر سر گنج وصالم پا نهی

Bu suretle bu devranın girdabından kurtulur, vuslat hazineme ayak basarsın.

لیک شیرینی و لذات مقر ** هست بر اندازه‌ی رنج سفر

Fakat varılan yerin tatlılığı, lezzetleri, seferde çekilen zahmetlerle ölçülür.

آنگه ا ز شهر و ز خویشان بر خوری ** کز غریبی رنج و محنتها بری

Ne kadar gurbet çeker, mihnetler, zahmetlere uğrarsan, şehrinden, akrabandan o derece lezzet alır, zevk bulursun!

تمثیل گریختن مومن و بی‌صبری او در بلا به اضطراب و بی‌قراری نخود و دیگر حوایج در جوش دیگ و بر دویدن تا بیرون جهند

Müminin bir belâya uğrayınca sabırsızlık edip kaçması, nohudun ve sair yiyecek şeylerin tencerede kaynarken sıçrayıp dışarı çıkmaya çalışmalarına benzer

بنگر اندر نخودی در دیگ چون ** می‌جهد بالا چو شد ز آتش زبون

Bir bak… Nohut tencerede ateşten zebun oldu mu yukarıya doğru sıçramaya başlar.

هر زمان نخود بر آید وقت جوش ** بر سر دیگ و برآرد صد خروش 4160

Tencere kaynamaya başlayınca nohut, tencerenin üstüne fırlamaya, yüzlerce coşkunluk göstermeye koyulur.

که چرا آتش به من در می‌زنی ** چون خریدی چون نگونم می‌کنی

“Neden beni ateşe attın, kaynatıyorsun? Mademki satın aldın, neye bu hallere uğratıyorsun” der.

می‌زند کفلیز کدبانو که نی ** خوش بجوش و بر مجه ز آتش‌کنی

Nohut pişiren kadın da nohuda kepçeyle vurup der ki. “Yok… Güzelce kayna, tencereden çıkmaya kalkışma.

زان نجوشانم که مکروه منی ** بلک تا گیری تو ذوق و چاشنی

Seni sevmediğimden senden hoşlanmadığımdan kaynatmıyorum seni ki… Bir zevkle, bir çeşniye sahip ol da.

تا غذی گردی بیامیزی بجان ** بهرخواری نیستت این امتحان

Gıda haline gel, yen, cana karış diye kaynatıyorum. Bu imtihan, seni horlamak için değil!

آب می‌خوردی به بستان سبز و تر ** بهراین آتش بدست آن آب خور 4165

Bostanda sular içtin, yeşerdin, terü taze bir hale geldin ya… İşte o su içiş, bu ateşe düşmen içindi.

رحمتش سابق بدست از قهر زان ** تا ز رحمت گردد اهل امتحان

Allah’ın rahmeti, kahrından ileridir, kahrından fazladır ve ezelîdir. Bu yüzden de bir kimseyi belâlara uğratması, rahmetindendir.

رحمتش بر قهر از آن سابق شدست ** تا که سرمایه‌ی وجود آید بدست

Varlık sermayesi elde edilsin diye rahmeti, kahrından ileridir, üstündür.

زانک بی‌لذت نروید لحم و پوست ** چون نروید چه گدازد عشق دوست

Etle deri lezzetsiz meydana gelmez. Fakat onlar meydana gelmedikçe sevgilinin aşkı, onları nasıl eritebilir?

زان تقاضا گر بیاید قهرها ** تا کنی ایثار آن سرمایه را

İşte bu takdir neticesi olarak sen de kahırlara uğrarsan eseflenme… Bu kahırlar yüzünden elindeki sermayeyi sevgiliye bağışlarsın.

باز لطف آید برای عذر او ** که بکردی غسل و بر جستی ز جو 4170

Sonra bunun özrü olarak tekrar lütuf eder, yıkanıp arındın, dereden atladın, artık o mihnetler geçti der.

گوید ای نخود چریدی در بهار ** رنج مهمان تو شد نیکوش دار

Der ki: Ey nohut, baharın otladın, yeştin… Şimdi zahmet ve eziyet, sana konuk oldu, hoş tut da

تا که مهمان باز گردد شکر ساز ** پیش شه گوید ز ایثار تو باز

Konuk, şükürler ederek minnetler duyarak geri dönsün, padişaha gidip senin ikramını, ihsanını anlatsın.

تا به جای نعمتت منعم رسد ** جمله نعمتها برد بر تو حسد

İkram ettiğin şeylere karşılık olarak da sana o nimetleri veren gelsin… Bütün nimetler sana haset etsinler!

من خلیلم تو پسر پیش بچک ** سر بنه انی ارانی اذبحک

Ben Halil’im, sen de bıçağım önündeki oğlum… Başını koy, rüyada seni kestiğimi gördüm!

سر به پیش قهر نه دل بر قرار ** تا ببرم حلقت اسمعیل‌وار 4175

Gönlünü bozma, başını kahır önüne koy da İsmail gibi boğazını keseyim,

سر ببرم لیک این سر آن سریست ** کز بریده گشتن و مردن بریست

Başını kopartayım. Fakat bu baş, zahiri kesilmekten, koparılmaktan münezzeh olan baştır.

لیک مقصود ازل تسلیم تست ** ای مسلمان بایدت تسلیم جست

Ancak ezelî maksat, senin teslim olmandır. Ey Müslüman teslim olmayı araman, dinlemen gerek!

ای نخود می‌جوش اندر ابتلا ** تا نه هستی و نه خود ماند ترا

Ey nohut, belâlara düş, kayna, piş de ne varlığın kalsın, ne sen kal!