روز و شب ظاهر دو ضد و دشمنند ** لیک هر دو یک حقیقت می‌تنند

هر یکی خواهان دگر را همچو خویش ** از پی تکمیل فعل و کار خویش

زانک بی شب دخل نبود طبع را ** پس چه اندر خرج آرد روزها 4420

جذب هر عنصری جنس خود را کی در ترکیب آدمی محتبس شده است به غیر جنس

خاک گوید خاک تن را باز گرد ** ترک جان کن سوی ما آ همچو گرد

جنس مایی پیش ما اولیتری ** به که زان تن وا رهی و زان تری

گوید آری لیک من پابسته‌ام ** گرچه همچون تو ز هجران خسته‌ام

تری تن را بجویند آبها ** کای تری باز آ ز غربت سوی ما

گرمی تن را همی‌خواند اثیر ** که ز ناری راه اصل خویش گیر 4425

هست هفتاد و دو علت در بدن ** از کششهای عناصر بی رسن

علت آید تا بدن را بسکلد ** تا عناصر همدگر را وا هلد

چار مرغ‌اند این عناصر بسته‌پا ** مرگ و رنجوری و علت پاگشا

پایشان از همدگر چون باز کرد ** مرغ هر عنصر یقین پرواز کرد

جذبه‌ی این اصلها و فرعها ** هر دمی رنجی نهد در جسم ما 4430

تا که این ترکیبها را بر درد ** مرغ هر جزوی به اصل خود پرد

حکمت حق مانع آید زین عجل ** جمعشان دارد بصحت تا اجل

گوید ای اجزا اجل مشهود نیست ** پر زدن پیش از اجلتان سود نیست

چونک هر جزوی بجوید ارتفاق ** چون بود جان غریب اندر فراق

منجذب شدن جان نیز به عالم ارواح و تقاضای او و میل او به مقر خود و منقطع شدن از اجزای اجسام کی هم کنده‌ی پای باز روح‌اند

گوید ای اجزای پست فرشیم ** غربت من تلختر من عرشیم 4435

میل تن در سبزه و آب روان ** زان بود که اصل او آمد از آن

میل جان اندر حیات و در حی است ** زانک جان لامکان اصل وی است

میل جان در حکمتست و در علوم ** میل تن در باغ و راغست و کروم

میل جان اندر ترقی و شرف ** میل تن در کسب و اسباب علف

میل و عشق آن شرف هم سوی جان ** زین یحب را و یحبون را بدان 4440

حاصل آنک هر که او طالب بود ** جان مطلوبش درو راغب بود

گر بگویم شرح این بی حد شود ** مثنوی هشتاد تا کاغذ شود