Mukallitlere “Zorla gelin”, yaradılışı temiz kişilere de “İsteyerek gelin” denmiştir.
این محب حق ز بهر علتی ** و آن دگر را بی غرض خود خلتی
Bu, Allah’ı bir maksat için sever, öbürünün dostluğunda hiçbir garez, hiçbir maksat yoktur.
این محب دایه لیک از بهر شیر ** و آن دگر دل داده بهر این ستیر
Bu, dadısını sever ama süt için sever. Öbürünü ancak onu âşık olduğundan, o görünmeyen güzele gönül verdiğinden sever.
طفل را از حسن او آگاه نه ** غیر شیر او را ازو دلخواه نه
Çocuk, dadının güzelliğini anlamaz ki… Onda sütten başka bir istek yoktur.
و آن دگر خود عاشق دایه بود ** بی غرض در عشق یک‌رایه بود
Öbürüyse zaten dadıya âşıktır... Bu sevgide muradı, maksadı ancak ona ulaşmaktır.
پس محب حق باومید و بترس ** دفتر تقلید می‌خواند بدرس4595
Şu halde Allah’tan bir şey umarak, Allah’tan korkarak sevenler, taklit defterinden ders okumaktadırlar.
و آن محب حق ز بهر حق کجاست ** که ز اغراض و ز علتها جداست
Nerede Hakk’ı ancak hak için seven, garezlerden, maksatlardan ayrılmış âşık?
گر چنین و گر چنان چون طالبست ** جذب حق او را سوی حق جاذبست
Fakat ister öyle sevsin, ister böyle… Mademki Allah’ı diliyor, onu Hakk’a çeken yine Hakk’tır.
گر محب حق بود لغیره ** کی ینال دائما من خیره
Daima Allah’ın hayrına nail olayım diye Allah’ı seven de,
یا محب حق بود لعینه ** لاسواه خائفا من بینه
Allah’tan başkasına gönül vermekten korkup ancak onu seven de.
هر دو را این جست و جوها زان سریست ** این گرفتاری دل زان دلبریست4600
Her ikisinin bu sevgisi, bu arayıp taraması da o âlemdendir… Bu gönül kaptırma, o dilberden. O güzelin güzelliğinden ileri gelmedir.
جذب معشوق عاشق را من حیث لا یعمله العاشق و لا یرجوه و لا یخطر بباله و لا یظهر من ذلک الجذب اثر فی العاشق الا الخوف الممزوج بالیاس مع دوام الطلب
Sevgilinin; âşığı âşığın bilmediği, ummadığı, aklına bile gelmediği halde kendisine çekişi… Bu çekiş yüzünden âşık, daima sevgiliyi arayıp durmakla beraber korkuyla karışık bir ümitsizliğe düşer, başka bir eseri belirmez
آمدیم اینجا که در صدر جهان ** گر نبودی جذب آن عاشق نهان
Şimdi şuraya geldik: Eğer Sadr-ı Cihan o âşıkı gizlice çekmese, dilemese, istemeseydi.
ناشکیباکی بدی او از فراق ** کی دوان باز آمدی سوی وثاق
O âşık, ayrılığa tahammül edemeyecek bir hale gelir, ona kavuşmak için tekrar koşa koşa yollara düşer miydi?
میل معشوقان نهانست و ستیر ** میل عاشق با دو صد طبل و نفیر
Sevgililerin meyli gizlidir, örtülüdür… Fakat âşığın meyli iki yüz davul zurnayla ilan edilir, o kadar meydandadır.