گفت گفتم من چنین عذری و او ** گفت نه من نیستم اسباب جو

Kadın dedi ki: “Ben de bu özrü söyledim, ama o, çeyiz filan arayanlardan değilim...

ما ز مال و زر ملول و تخمه‌ایم ** ما به حرص و جمع نه چون عامه‌ایم

Biz mala, altına doymuş, imtilâ olmuş, usanmışız... Halk gibi hırs sahibi değiliz, mal ve para toplama düşüncesi yok bizde.

قصد ما سترست و پاکی و صلاح ** در دو عالم خود بدان باشد فلاح 200

Bizim istediğimiz şey, yalnız kapalı, temiz ve namuslu oluşudur. Zaten iki âlemde de kurtuluş, bununla olur.” dedi.

باز صوفی عذر درویشی بگفت ** و آن مکرر کرد تا نبود نهفت

Sofi, yine yoksulluk özrünü ortaya koydu; bunu gizli kalmasın diye tekrar tekrar anlattı.

گفت زن من هم مکرر کرده‌ام ** بی‌جهازی را مقرر کرده‌ام

Kadın dedi ki: “Ben de bunu tekrarladım, çeyizimizin olmadığını iyice anlattım.

اعتقاد اوست راسختر ز کوه ** که ز صد فقرش نمی‌آید شکوه

Fakat onun inanışı dağdan da sağlam... Yüzlerce yoksulluktan bile şikâyet etmiyor.

او همی‌گوید مرادم عفتست ** از شما مقصود صدق و همتست

Benim istediğim şey namustur, sizden dilediğim doğruluktur, himmettir deyip duruyor.”

گفت صوفی خود جهاز و مال ما ** دید و می‌بیند هویدا و خفا 205

Sofi dedi ki: “Zaten çeyizimizi, malımızı gördü... Gizli aşikâr başka neyimiz varsa onları da hep görür.

خانه‌ی تنگی مقام یک تنی ** که درو پنهان نماند سوزنی

İşte daracık bir evimiz, bir kişi sığacak kadar bir yerimiz var... Öyle dar ki orada bir iğne bile gizlenemez.

باز ستر و پاکی و زهد و صلاح ** او ز ما به داند اندر انتصاح

Temizliğe, kapalılığa, namuslu oluşa gelince: o, bunu zaten bilir!

به ز ما می‌داند او احوال ستر ** وز پس و پیش و سر و دنبال ستر

Kapalılığını, örtülü ve namuslu oluşunu o, önünde de, sonunda da, başında da, nihayetinde de bizden daha iyi bilir, bizden daha iyi görür.

ظاهرا او بی‌جهاز و خادمست ** وز صلاح و ستر او خود عالمست

Zaten kızımızın çeyizi çimeni, aşçısı, işçisi olmadığı meydanda... İyi ve namuslu oluşuna gelince: o, bunu zaten bilir.

شرح مستوری ز بابا شرط نیست ** چون برو پیدا چو روز روشنیست 210

Kızın namuslu olduğunu babanın anlatması şart değil ya... Nasıl olduğu esasen onca aydın gün gibi meydandadır’’.

این حکایت را بدان گفتم که تا ** لاف کم بافی چو رسوا شد خطا

Senin de yanlışın meydana çıktı, rezil rüsvay oldun... Bari az söyle; bu hikâyeyi onun için anlattım.

مر ترا ای هم به دعوی مستزاد ** این بدستت اجتهاد و اعتقاد

A dâvada ayak direyip duran, senin anlayışın, hüküm çıkarışın da bundan ibaret işte!

چون زن صوفی تو خاین بوده‌ای ** دام مکر اندر دغا بگشوده‌ای

Sen de sofinin karısı gibi hainsin, kötülükte hile tuzağını kurmuşsun!

که ز هر ناشسته رویی کپ زنی ** شرم داری وز خدای خویش نی

Bu suretle her yüzü yunmadık pis kişiye temizliğini anlatır durursun... Kendinden utanır da Allah’tan utanmazsın!

غرض از سمیع و بصیر گفتن خدا را

Allah’a “duyar, görür” demekteki maksat

از پی آن گفت حق خود را بصیر ** که بود دید ویت هر دم نذیر 215

Allah, her şeyi görür, bu görüş de daima seni korkutsun diye kendisine “gören” dedi.

از پی آن گفت حق خود را سمیع ** تا ببندی لب ز گفتار شنیع

Kötü sözlerden dudağını yumasın diye de kendisini “duyan diye anlattı.

از پی آن گفت حق خود را علیم ** تا نیندیشی فسادی تو ز بیم

Korkasın da bir fesat düşünmeyesin diye “bilen” adını takındı.

نیست اینها بر خدا اسم علم ** که سیه کافور دارد نام هم

Fakat bunlar, meselâ zenciye kâfur adının verildiği gibi Allah’a konmuş adlar değildir.

اسم مشتقست و اوصاف قدیم ** نه مثال علت اولی سقیم

Allah ismi, sıfattan türeme, sıfattan meydana gelmedir, Allah sıfatlarıysa kadimdir, evveli yoktur. İlleti Ûlâ misali gibi batıl ve saçma değildir.

ورنه تسخر باشد و طنز و دها ** کر را سامع ضریران را ضیا 220

Öyle olmasaydı sağıra duyan, köre aydın adlarının verilmesi gibi alay olur, maskaralık olurdu.

یا علم باشد حیی نام وقیح ** یا سیاه زشت را نام صبیح

Tanınma için konan ad, meselâ terbiyesiz ve utanmaz birisine mahcup yahut kara ve çirkin birisine güzel diye konuvermiş bir addır.

طفلک نوزاده را حاجی لقب ** یا لقب غازی نهی بهر نسب

Yeni doğmuş çocukcağıza hacı yahut da soyunda var diye gazi adını koymaktır.