خود همان بد دیگر او را کس ندید ** چون پری از آدمی شد ناپدید

خود همان بد دیگر او را کس ندید ** چون پری از آدمی شد ناپدید 835

İşte bu oldu, bundan sonra bir daha İbrahim Edhem’i kimse görmedi... Peri gibi insanların gözünden kayboldu!

معنی‌اش پنهان و او در پیش خلق ** خلق کی بینند غیر ریش و دلق

Kendisi, halkın gözü önündeydi ama manası gizliydi... Halk, sakaldan, hırkadan başka neyi görür ki?

چون ز چشم خویش و خلقان دور شد ** هم‌چو عنقا در جهان مشهور شد

Kendi gözünden de kayboldu, halkın gözünden de... İşte ondan sonra zümrüdü anka gibi âlemde meşhur oldu.

جان هر مرغی که آمد سوی قاف ** جمله‌ی عالم ازو لافند لاف

Hangi kuşun canı, Kaf dağına geldiyse bütün âlem onu söyler, ondan bahseder.

چون رسید اندر سبا این نور شرق ** غلغلی افتاد در بلقیس و خلق

Bu doğu nuru da Sebe’e vurunca Belkıs’a da, oradaki halka da bir velveledir düştü!

روحهای مرده جمله پر زدند ** مردگان از گور تن سر بر زدند 840

Ölmüş ruhların hepsi dirildiler, kanat çırptılar... Öldüler, ten mezarlarından başkaldırdılar!

یک دگر را مژده می‌دادند هان ** نک ندایی می‌رسد از آسمان

Birbirlerine “Bak... Gökten bir sestir geldi” diye müjde vermeye başladılar.

زان ندا دینها همی‌گردند گبز ** شاخ و برگ دل همی گردند سبز

O sesten dinler gürbüzleşti... Gönüllerin dalları, yaprakları yeşerdi!

از سلیمان آن نفس چون نفخ صور ** مردگان را وا رهانید از قبور

Süleyman’dan gelen o nefes, Sur üfürülmüş gibi ölüleri mezarlarından kurtardı.

مر ترا بادا سعادت بعد ازین ** این گذشت الله اعلم بالیقین

Ey dinleyen, yakini Allah daha iyi bilir ya, bu devir geçti... (Kendi zamanına ve zamanının Süleyman’ına dikkat et de) bundan böyle kutluluk senin olsun!

بقیه‌ی قصه‌ی اهل سبا و نصیحت و ارشاد سلیمان علیه‌السلام آل بلقیس را هر یکی را اندر خور خود و مشکلات دین و دل او و صید کردن هر جنس مرغ ضمیری به صفیر آن جنس مرغ و طعمه‌ی او

Sebe’nin ehlinin geri kalan hikâyesi, Süleyman aleyhisselâm’ın Belkıs’ı ve kavmini doğru yola getirmesi, her birinin haline göre din ve gönül müşküllerini halletmesi, her cins kuşun, kendi cinsinden olan kuşu kuşun ötüşüyle kuşun yiyeceği şeylerle avlaması

قصه گویم از سبا مشتاق‌وار ** چون صبا آمد به سوی لاله‌زار 845

İştiyak çekercesine Sebe’e ait hikâyeyi söylüyorum... Çünkü seher yeli, Laleliğe esip geldi!

لاقت الاشباح یوم وصلها ** عادت الاولاد صوب اصلها

Bedenler, vuslat günlerini buldu... Çocuklar asılları olan analarına, babalarına kavuştular.

امة العشق الخفی فی الامم ** مثل جود حوله لوم السقم

Ümmetler içinde gizli olan aşk ümmeti, çevresini kınamalar kaplamış cömertliğe benzer.

ذلة الارواح من اشباحها ** عزة الاشباح من ارواحها

Ruhların aşağılanması, bedenler yüzündendir. Bedenlerin yüceliği, ruhlardandır!

ایها العشاق السقیا لکم ** انتم الباقون و البقیالکم

Ey âşıklar, arı - duru şarap sizindir, size sunulur. Baki olan sizsiniz, beka sizindir!

ایها السالون قوموا واعشقوا ** ذاک ریح یوسف فاستنشقوا 850

Ey! Yüreklerinde âşık derdi olmayanlar, kalkın âşık olun... İşte Yusuf’un kokusu gelmekte, hemen koklayın, o kokuyu alın!

منطق‌الطیر سلیمانی بیا ** بانگ هر مرغی که آید می‌سرا

Ey Süleyman’a mensup kuşdili, gel! Hangi kuşun sesi gelirse ona göre nağmeler düz!

چون به مرغانت فرستادست حق ** لحن هر مرغی بدادستت سبق

Allah sesini kuşlara göndermiştir... Her kuşun nağmesini sana öğretmiştir!

مرغ جبری را زبان جبر گو ** مرغ پر اشکسته را از صبر گو

Cebrî olan kuşa cebir dilince söyle... Kanadı kırılmış olana sabırdan bahset!

مرغ صابر را تو خوش دار و معاف ** مرغ عنقا را بخوان اوصاف قاف

Sabreden kuşu hoş gör, affet... Anka’ya Kaf dağının vasıflarını oku!

مر کبوتر را حذر فرما ز باز ** باز را از حلم گو و احتراز 855

Güvercine doğandan korunmasını emret... Doğana hilmi anlat, can yakmadan çekinmesini söyle!

وان خفاشی را که ماند او بی‌نوا ** می‌کنش با نور جفت و آشنا

Çaresiz kalan, nurdan mahrum olan yarasayı nura eş et, nura aşina kıl!

کبک جنگی را بیاموزان تو صلح ** مر خروسان را نما اشراط صبح

Savaşan kekliğe sulh öğret... Horozlara sabah çağının alâmetlerini göster!

هم‌چنان می‌رو ز هدهد تا عقاب ** ره نما والله اعلم بالصواب

Hüthütten karakuşa kadar bütün kuşlara böylece yol göster... Allah, doğruyu daha iyi bilir!

آزاد شدن بلقیس از ملک و مست شدن او از شوق ایمان و التفات همت او از همه‌ی ملک منقطع شدن وقت هجرت الا از تخت

Belkıs’ın saltanattan kurtuluşu, iman şevkiyle mest oluşu, memleketinden hareket esnasında tahtından başka her şeyden vaz geçişi

چون سلیمان سوی مرغان سبا ** یک صفیری کرد بست آن جمله را

Süleyman, Sebe’deki kuşlara bir ıslık çalınca hepsini kendisine bend etti.