کو دفینه دارد و گنج اندر آن ** ز آینه‌ی خود منگر اندر دیگران

Orada definesi, hazinesi var dediler. Başkalarını kendi aynanda görme.

شاه می‌دانست خود پاکی او ** بهر ایشان کرد او آن جست و جو 1985

Padişah onun temizliğini biliyordu. O araştırmayı onlar için yaptırıyordu.

کای امیر آن حجره را بگشای در ** نیم شب که باشد او زان بی‌خبر

O beye, odayı gece yarısı aç da haberi olmasın.

تا پدید آید سگالشهای او ** بعد از آن بر ماست مالشهای او

Bu suretle düşünceleri meydana çıksın. Ondan sonra ona yapılacak şeyi biz biliriz.

مر شما را دادم آن زر و گهر ** من از آن زرها نخواهم جز خبر

O altınları mücevherleri de size bağışladım. Yalnız neler çıktığını bana haber verin, o kadar dedi.

این همی‌گفت و دل او می‌طپید ** از برای آن ایاز بی ندید

Dedi ama eşi olmayan Eyaz için de içi titremekteydi.

که منم کین بر زبانم می‌رود ** این جفاگر بشنود او چون شود 1990

Bunları ben mi söylüyorum? Bu sözleri duysa ne hale gelir? Diyordu.

باز می‌گوید به حق دین او ** که ازین افزون بود تمکین او

Sonra da diyordu ki: Dini hakki için onun temkini bundan da artıktır.

کی به قذف زشت من طیره شود ** وز غرض وز سر من غافل بود

Benim sitemime kızmaz, benim sözümden alınmaz, maksadımı sırrımı anlar.

مبتلی چون دید تاویلات رنج ** برد بیند کی شود او مات رنج

Bir belaya uğrayan, o dertten perişan olmaz, bir çok tevillerde bulunur.

صاحب تاویل ایاز صابرست ** کو به بحر عاقبتها ناظرست

Eyaz’da sabırlıdır, tevillerde bulunur. O işin sonuna bakar.

هم‌چو یوسف خواب این زندانیان ** هست تعبیرش به پیش او عیان 1995

Yusuf gibi, bu zindandakilerin rüyalarını tabir eder, tabiri onca aşikardır.

خواب خود را چون نداند مرد خیر ** کو بود واقف ز سر خواب غیر

Rüyasını yoramayan başkasının Rüyasını nasıl yorabilir?

گر زنم صد تیغ او را ز امتحان ** کم نگردد وصلت آن مهربان

Ben onu sınasam, Sınama yüzünden ona yüzlerce kılıç vursam yine o merhametli sevgilinin sevgisi eksilmez.

داند او که آن تیغ بر خود می‌زنم ** من ویم اندر حقیقت او منم

Bilir ki o kılıcı kendime vuruyorum. Çünkü ben oyum hakikatte o da ben.

بیان اتحاد عاشق و معشوق از روی حقیقت اگر چه متضادند از روی آنک نیاز ضد بی‌نیازیست چنان که آینه بی‌صورتست و ساده است و بی‌صورتی ضد صورتست ولکن میان ایشان اتحادیست در حقیقت کی شرح آن درازست و العاقل یکفیه الاشاره

Niyaz, nazın zahiren zıddıdır, fakat hakikatte aşıkla maşuk, görünüşte zıt olmakla beraber birdir. Nitekim aynanın sureti yoktur, suretsizlik de suretin zıddıdır. Fakat aynayla suret arasında hakikatte birlik vardır. Bunu anlatmak uzun sürer. Aklı olana bir işaret yeter.

جسم مجنون را ز رنج و دوریی ** اندر آمد ناگهان رنجوریی

Ayrılık derdinden Mecnun, ansızın hastalandı.

خون بجوش آمد ز شعله‌ی اشتیاق ** تا پدید آمد بر آن مجنون خناق 2000

İştiyak aleviyle kanı kaynadı, nihayet boğaz illetine tutuldu.

پس طبیب آمد بدار و کردنش ** گفت چاره نیست هیچ از رگ‌زنش

Tedavi için hekim geldi. Gördü ki damarını yarmak ve kan almaktan başka çare yok.

رگ زدن باید برای دفع خون ** رگ‌زنی آمد بدانجا ذو فنون

Kanı defetmek için hacamat lazım dedi. Çağırdılar hünerli bir hacamatçı geldi.

بازوش بست و گرفت آن نیش او ** بانک بر زد در زمان آن عشق‌خو

Kolunu bağladı, sis olan yeri deşeceği sırada o huyu, aşktan ibaret olan aşık, bir nara attı.

مزد خود بستان و ترک فصد کن ** گر بمیرم گو برو جسم کهن

Dedi ki: Paranı al git, hacamat etme. Ölürsem öleyim, bu köhnemiş beden bırak ölsün!

گفت آخر از چه می‌ترسی ازین ** چون نمی‌ترسی تو از شیر عرین 2005

Hacamatçı dedi ki: Bundan ne korkuyorsun sen kükremiş aslandan bile korkmazsın.

شیر و گرگ و خرس و هر گور و دده ** گرد بر گرد تو شب گرد آمده

Geceleyin aslan, kurt, ayı, yaban sığırı gibi hayvanlarla bütün yırtıcı hayvanat, saf,saf çevrene toplanırlar.

می نه آیدشان ز تو بوی بشر ** ز انبهی عشق و وجد اندر جگر

Onlar sende aşk ve vecitten başka hiçbir şey görmezler. Senden insan kokusu almazlar.

گرگ و خرس و شیر داند عشق چیست ** کم ز سگ باشد که از عشق او عمیست

Kurt, ayı ve aslan bile aşk nedir, biliyor. Artık aşktan kör olan kişi köpekten de aşağıdır.