یار ناخوش پر و بالش بسته بود ** ورنه او در اصل بس برجسته بود
Hiç de hoş olmayan dost, onun kolunu kanadını bağlamıştı. Fakat o, aslında yüceydi.
چون عتاب اهبطوا انگیختند ** هم‌چو هاروتش نگون آویختند
"Yeryüzüne inin" sesi gelince onu Harut gibi baş aşağı asakodu.
بود هاروت از ملاک آسمان ** از عتابی شد معلق هم‌چنان 3620
Harut, gökteki meleklerdendi, bir azar yüzünden öylece asılı kaldı.
سرنگون زان شد که از سر دور ماند ** خویش را سر ساخت و تنها پیش راند
Baş aşağı asılı kalmasının sebebi, baştan çıkması, kendisini baş sanması ve yalnızca öne geçmeye kalkışmasıydı.
آن سپد خود را چو پر از آب دید ** کر استغنا و از دریا برید
Sepet, kendisini suyla dolu görünce nazlandı, istiğnaya girişti de sudan çekildi hani.
بر جگر آبش یکی قطره نماند ** بحر رحمت کرد و او را باز خواند
Fakat ciğerinde bir katrecik suyu bile kalmadı. Bunun üzerine deniz, acıdı da onu tekrar davet etti.
رحمتی بی‌علتی بی‌خدمتی ** آید از دریا مبارک ساعتی
Denizden sebepsiz bir hizmet karşılığı olmaksızın rahmet gelir. Bu, ne kutlu andır.
الله الله گرد دریابار گرد ** گرچه باشند اهل دریابار زرد 3625
Tanrı hakkı için denizin etrafında dönüp dolaşmak, denizde gezenlerin yüzleri, sarı olsa bile aldırış etmemek gerek.
تا که آید لطف بخشایش‌گری ** سرخ گردد روی زرد از گوهری
Denizin etrafında dönüp dolaşmak ki Tanrı’nın lûtfu, bağışlaması gelip çatıversin de sararmış yüz, bir mücevher bularak kızarsın.
زردی رو بهترین رنگهاست ** زانک اندر انتظار آن لقاست
Yüzün sarı rengi, renklerin en iyisidir. Çünkü o yüze kavuşmayı beklemektedir.
لیک سرخی بر رخی که آن لامعست ** بهر آن آمد که جانش قانعست
Fakat bir adamın yüzünde parlayıp duran kırmızılık, o adamın canının, bulunduğuna kani olmasındandır.
که طمع لاغر کند زرد و ذلیل ** نیست او از علت ابدان علیل
Halbuki insanı zayıflatan, alçaltan, sarartıp solduran tamahtır. Bu solgunluk ve arıklık, bedene ait illetlerden değildir.
چون ببیند روی زرد بی‌سقم ** خیره گردد عقل جالینوس هم 3630
Hastalıksız bir sarı yüz görse Calinas'un bile aklı şaşar.
چون طمع بستی تو در انوار هو ** مصطفی گوید که ذلت نفسه
Fakat tamahı bağladın mı Tanrı nurlarına dalarsın. Mustafa, bunun için "Tamaha düşenin nefsi alçalır" demiştir.
نور بی‌سایه لطیف و عالی است ** آن مشبک سایه‌ی غربالی است
Gölgesiz nur, lâtiftir, yücedir. Kafes kafes vuran nura, bir kalburdan aksetmededir. O kafes şeklindeki gölge, kalburun gölgesidır.
عاشقان عریان همی‌خواهند تن ** پیش عنینان چه جامه چه بدن
Âşıklar, bedenlerinin çıplak olmasını isterler. Fakat erkekliği olmıyana ha elbise olmuş, ha olmamış!
روزه‌داران را بود آن نان و خوان ** خرمگس را چه ابا چه دیگدان
O ekmek ve sofra, oruçlulara çıkar. At sineğine çorba nedir, tencere ne?
دگربار استدعاء شاه از ایاز کی تاویل کار خود بگو و مشکل منکران را و طاعنان را حل کن کی ایشان را در آن التباس رها کردن مروت نیست
Padişahın Eyaz'a, halini söyle de müşküle düşenlerle seni kınayanların müşküllerini hallet. Onları bu müşkülde bırakmak erlik değildir diye bir kere daha emretmesi
این سخن از حد و اندازه‌ست بیش ** ای ایاز اکنون بگو احوال خویش 3635
Bu söz, hadde hesaba sığmaz... Ey Eyaz, sen şimdi ahvalini söyle.
هست احوال تو از کان نوی ** تو بدین احوال کی راضی شوی
Senin ahvalin, bir yenilik madeninden meydana gelmede. Sen bu hallere nasıl razı olabilirsin ki?
هین حکایت کن از آن احوال خوش ** خاک بر احوال و درس پنج و شش
Hadi, o güzel hallerini anlat da şu beş duyguyla altı cihet ahvalinin başına toprak saç!
حال باطن گر نمی‌آید بگفت ** حال ظاهر گویمت در طاق وجفت
iç ahvali, söze gelmiyorsa sana tek ve çift perdesi altında dış halini söyleyeyim:
که ز لطف یار تلخیهای مات ** گشت بر جان خوشتر از شکرنبات
Bil ki sevgilinin lûtfiyle ölümün acılıkları bile cana şeker kamışından daha hoş gelmede.
زان نبات ار گرد در دریا رود ** تلخی دریا همه شیرین شود 3640
O tatlı nebattan denize bir toz uçsa denizin tuzluluğu kalmaz, baştanbaşa tatlılaşır.
صدهزار احوال آمد هم‌چنین ** باز سوی غیب رفتند ای امین
Ey emniyetli dost, bunun gibi yüz binlerce haller gelir, sonra yine geldiği gibi gayp âlemine gider.
حال هر روزی بدی مانند نی ** هم‌چو جو اندر روش کش بند نی
Her günün hali, düne benzer. Ahval, ırmak gibi akar durur, onu bağlıyacak hiçbir şey yoktur.