گفت بی‌چون دیدم اما بهر قال ** بازگویم مختصر آن را مثال

دیدمش سوی چپ او آذری ** سوی دست راست جوی کوثری

سوی چپش بس جهان‌سوز آتشی ** سوی دست راستش جوی خوشی

سوی آن آتش گروهی برده دست ** بهر آن کوثر گروهی شاد و مست

لیک لعب بازگونه بود سخت ** پیش پای هر شقی و نیکبخت 425

هر که در آتش همی رفت و شرر ** از میان آب بر می‌کرد سر

هر که سوی آب می‌رفت از میان ** او در آتش یافت می‌شد در زمان

هر که سوی راست شد و آب زلال ** سر ز آتش بر زد از سوی شمال

وانک شد سوی شمال آتشین ** سر برون می‌کرد از سوی یمین

کم کسی بر سر این مضمر زدی ** لاجرم کم کس در آن آتش شدی 430

جز کسی که بر سرش اقبال ریخت ** کو رها کرد آب و در آتش گریخت

کرده ذوق نقد را معبود خلق ** لاجرم زین لعب مغبون بود خلق

جوق‌جوق وصف صف از حرص و شتاب ** محترز ز آتش گریزان سوی آب

لاجرم ز آتش برآوردند سر ** اعتبارالاعتبار ای بی‌خبر

بانگ می‌زد آتش ای گیجان گول ** من نیم آتش منم چشمه‌ی قبول 435

چشم‌بندی کرده‌اند ای بی‌نظر ** در من آی و هیچ مگریز از شرر

ای خلیل اینجا شرار و دود نیست ** جز که سحر و خدعه‌ی نمرود نیست

چون خلیل حق اگر فرزانه‌ای ** آتش آب تست و تو پروانه‌ای

جان پروانه همی‌دارد ندا ** کای دریغا صد هزارم پر بدی

تا همی سوزید ز آتش بی‌امان ** کوری چشم و دل نامحرمان 440

بر من آرد رحم جاهل از خری ** من برو رحم آرم از بینش‌وری

خاصه این آتش که جان آبهاست ** کار پروانه به عکس کار ماست

او ببینند نور و در ناری رود ** دل ببیند نار و در نوری شود

این چنین لعب آمد از رب جلیل ** تا ببینی کیست از آل خلیل

آتشی را شکل آبی داده‌اند ** واندر آتش چشمه‌ای بگشاده‌اند 445