پر نتانی کند رو خلوت گزین ** تا نگردی جمله خرج آن و این
Kanadını yolmayı bilmiyorsan yürü, halvete gir de bütün kanatlarını şuna buna harcatma.
زآنک تو هم لقمه‌ای هم لقمه‌خوار ** آکل و ماکولی ای جان هوش‌دار
Çünkü sen hem lokmasın, hem lokmayı yiyen. Ey can, aklını başına al, hem yiyorsun hem yeniyorsun!
در بیان آنک ما سوی الله هر چیزی آکل و ماکولست هم‌چون آن مرغی کی قصد صید ملخ می‌کرد و به صید ملخ مشغول می‌بود و غافل بود از باز گرسنه کی از پس قفای او قصد صید او داشت اکنون ای آدمی صیاد آکل از صیاد و آکل خود آمن مباش اگر چه نمی‌بینیش به نظر چشم به نظر دلیل و عبرتش می‌بین تا چشم نیز باز شدن
Tanrı’dan başka her şey hem yer hem yenir. Çekirge avlamakta olan ve ardında onu avlamaya kalkışan aç doğan kuşundan gafil bulunan kuş gibi. Şimdi ey Ademoğlu, sen yiyor ve avlanıyorsun ama seni de avlayacak ve yiyecek olandan emin olma. Onu baş gözüyle göremiyorsan can ve ibret gözüyle gör de sırrın gözü açılsın
مرغکی اندر شکار کرم بود ** گربه فرصت یافت او را در ربود
Bir kuşcağız kurt avlıyordu kedi fırsat bulup onu kapıverdi.
آکل و ماکول بود و بی‌خبر ** در شکار خود ز صیادی دگر 720
Yiyordu, yeniyordu, fakat kendisi avlanırken başka bir avcıdan haberi bile yoktu.
دزد گرچه در شکار کاله‌ایست ** شحنه با خصمانش در دنباله‌ایست
Hırsız, bir kumaşı çalmaktadır ama şahne de, hırsızın düşmanları ile beraber ardındadır.
عقل او مشغول رخت و قفل و در ** غافل از شحنه‌ست و از آه سحر
Hırsızın aklı, pılı pırtıda, kilitte ve kapıdadır. Şahneden ve seher çağından ah edeceğinden gafildir.
او چنان غرقست در سودای خود ** غافلست از طالب و جویای خود
Sevdasına öyle dalmıştır ki kendisini arayandan haberi bile yoktur.
گر حشیش آب و هوایی می‌خورد ** معده‌ی حیوانش در پی می‌چرد
Bir ot, arı duru bir suyu içti mi derhal bir hayvan gelir, onu otlar yer.
آکل و ماکول آمد آن گیاه ** هم‌چنین هر هستیی غیر اله 725
O ot, hem yer, hem yenir. Tanrı’dan her varlık böyledir işte.
و هو یطعمکم و لا یطعم چو اوست ** نیست حق ماکول و آکل لحم و پوست
Tanrı “Sizi doyurur, fakat kendi yemek yemez” Tanrı ne yenir ne yer. O, et ve deri değildir.
آکل و ماکول کی ایمن بود ** ز آکلی که اندر کمین ساکن بود
Yiyen ve yenilen, pusuya gizlenmiş bulunan bir yiyiciden nasıl emin olabilir?
امن ماکولان جذوب ماتمست ** رو بدان درگاه کو لا یطعم است
Yenen şeylerin emin olması, sonunda yas ve matem verir. Yürü, yemeyen içmeyen Tanrı’nın tapısına git.
هر خیالی را خیالی می‌خورد ** فکر آن فکر دگر را می‌چرد
Her hayal, başka bir hayali yemekte, her düşünce, başka bir düşünceyi otlamaktadır.
تو نتانی کز خیالی وا رهی ** یا بخسپی که از آن بیرون جهی 730
Hayalden geçemiyorsun, yahut da uyuyup ondan kurtulamıyorsun.
فکر زنبورست و آن خواب تو آب ** چون شوی بیدار باز آید ذباب
Düşünce arıdır, uykunsa su. Uyusan bile uyandın mı yine başına üşüşür.
چند زنبور خیالی در پرد ** می‌کشد این سو و آن سو می‌برد
Nice hayal arılar uçuşup durur, seni bu yana o yana çekiştirir.
کمترین آکلانست این خیال ** وآن دگرها را شناسد ذوالجلال
Bu hayal, yiyenlerin en aşağılığıdır. Öbürlerini ise ululuk ıssı Tanrı bilir.
هین گریز از جوق اکال غلیظ ** سوی او که گفت ما ایمت حفیظ
Kendine gel de o kaba ve haşin yiyiciler bölüğünden kaç. “Seni biz koruruz” diyen Tanrı’ya sığın.
یا به سوی آن که او آن حفظ یافت ** گر نتانی سوی آن حافظ شتافت 735
Yahut da o koruyucuya koşup kurtulmak elinden gelmiyorsa o koruma sıfatını kazanan kişiye kaç.
دست را مسپار جز در دست پیر ** حق شدست آن دست او را دستگیر
Elini pirden başkasına verme. Pirin elini tutan Tanrı’dır.
پیر عقلت کودکی خو کرده است ** از جوار نفس که اندر پرده است
Senin kocalmış aklın, çocukluğu huy edinmiştir, nefis civarında bu huyu kazanmıştır. O, perde altındadır.
عقل کامل را قرین کن با خرد ** تا که باز آید خرد زان خوی بد
Kamil bir aklı, aklına arkadaş et de aklın, o kötü huydan vazgeçsin.
چونک دست خود به دست او نهی ** پس ز دست آکلان بیرون جهی
Elini onun eline verdin mi yiyicilerin elinden kurtulursun.
دست تو از اهل آن بیعت شود ** که یدالله فوق ایدیهم بود 740
Tanrı, “Tanrı eli onların ellerinin üstündedir” dedi ya, işte senin elin de o biat ehlinin eli olur.
چون بدادی دست خود در دست پیر ** پیر حکمت که علیمست و خطیر
Elini pirin eline verdin, o her şeyi bilen ulu pire uydun mu, kurtuldun demektir.