بهر فرمان حکمت فرمان چه بود ** اندکی ز اسرار آن باید نمود

Buyruğa uydun doğru. Fakat bu buyruğun hikmeti neydi? Onun sırlarından birazcığını göstermek gerek.

کاغ کاغ و نعره‌ی زاغ سیاه ** دایما باشد به دنیا عمرخواه

Kara kuzgunun gaa diye bağırması, dünyada daima uzun bir ömür istemesindendir.

هم‌چو ابلیس از خدای پاک فرد ** تا قیامت عمر تن درخواست کرد

İblis gibi tek ve pak Tanrı’dan kıyamete kadar dünya hayatını ister.

گفت انظرنی الی یوم الجزا ** کاشکی گفتی که تبنا ربنا

İblis de “Beni kıyamet gününe kadar yaşat “ dedi. Keşke, “Rabbimiz, tövbe ettik” deseydi.

عمر بی توبه همه جان کندنست ** مرگ حاضر غایب از حق بودنست 770

Tövbesiz ömür, baştanbaşa can çekişmedir. Hazır olan kaçılmayan ölüm, Tanrı’dan gafil olmaktır.

عمر و مرگ این هر دو با حق خوش بود ** بی‌خدا آب حیات آتش بود

Hakla olunca ömür de, ölüm de... ikisi de hoştur. Fakat Tanrı’sız abıhayat bile ateştir.

آن هم از تاثیر لعنت بود کو ** در چنان حضرت همی‌شد عمرجو

Öyle bir tapıdan daima ömür istemesi de lanet tesiriyledir.

از خدا غیر خدا را خواستن ** ظن افزونیست و کلی کاستن

Tanrı’dan, ondan başkasını istemek, görünüşte istenen şeyin artmasını stemektir, ama hakikatte onun tamamı ile eksilmesini dilemektir.

خاصه عمری غرق در بیگانگی ** در حضور شیر روبه‌شانگی

Hele ayrılık ve yabancılıkla geçen ömür yok mu? Bu adeta aslanın huzurunda tilkilik taslamaya benzer.

عمر بیشم ده که تا پس‌تر روم ** مهلم افزون کن که تا کمتر شوم 775

Bana daha fazla ömür ver de daha gerisin geri gideyim; mühletini uzat da daha aşağılık bir hale geleyim demektir.

تا که لعنت را نشانه او بود ** بد کسی باشد که لعنت‌جو بود

Nihayet o, lanete nişane olur. Lanet isteyen kişiyse kötü bir kişidir.

عمر خوش در قرب جان پروردنست ** عمر زاغ از بهر سرگین خوردنست

Hoş ömür, yakınlık aleminden can beslemektir. Kuzgunun ömrü ise pislik yemek içindir.

عمر بیشم ده که تا گه می‌خورم ** دایم اینم ده که بس بدگوهرم

Bana fazla ömür ver ki pislik yiyeyim, daima bana bunu ver ki benim yaradılışım kötüdür demektedir.

گرنه گه خوارست آن گنده‌دهان ** گویدی کز خوی زاغم وا رهان

O ağzı kokan kuzgun, eğer pislik yemeseydi beni kuzgun huyundan kurtar diye yalvarırdı.

مناجات

Münacat

ای مبدل کرده خاکی را به زر ** خاک دیگر را بکرده بوالبشر 780

Ey toprağı altına çeviren, bir başka toprağı da insanlar babası yapan Tanrı!

کار تو تبدیل اعیان و عطا ** کار من سهوست و نسیان و خطا

Senin işin, eşyayı olduğu halden çevirmek, ihsan ve lutüflarda bulunmaktır, benim işimse yanlışa düşmek, unutmak ve hata etmektir.

سهو و نسیان را مبدل کن به علم ** من همه خلمم مرا کن صبر و حلم

Bilginle yanlışımı noksanı mı döndür. Ben baştan aşağıya kadar sümükten ibaretim, sen beni sabırdan, hilimden ibaret bir hale getir.

ای که خاک شوره را تو نان کنی ** وی که نان مرده را تو جان کنی

Ey çorak toprağı ekmek haline getiren, ey ölü ekmeği canlandıran, can eden.

ای که جان خیره را رهبر کنی ** وی که بی‌ره را تو پیغمبر کنی

Ey şaşırmış cana rehberlik eden, ey yolunu sapıtmışı peygamber yapan!

می‌کنی جزو زمین را آسمان ** می‌فزایی در زمین از اختران 785

Yeryüzünün bir cüzünü gök yaparsın. Yeryüzünün neşesini yıldızlarla artırırsın.

هر که سازد زین جهان آب حیات ** زوترش از دیگران آید ممات

Kim bu alemden bir abıhayat elde ederse ölüm, ona başkalarından daha çabuk gelir çatar.

دیده‌ی دل کو به گردون بنگریست ** دید که اینجا هر دمی میناگریست

Kâinata bakan gönül gözü, görür ki burada daima yeniden yeniye bozulup düzelen şeyler var.

قلب اعیانست و اکسیری محیط ** ایتلاف خرقه‌ی تن بی‌مخیط

Şu ten hırkasının iğnesiz, ipliksiz dikilmesinden ve bakırı altın yapan iksirden başka bir şey değildir.

تو از آن روزی که در هست آمدی ** آتشی یا بادی یا خاکی بدی

Sen, var olduğun gün, ya ateştin, ya yel, yahut da toprak.

گر بر آن حالت ترا بودی بقا ** کی رسیدی مر ترا این ارتقا 790

Eğer o halde ebediyen kalman mümkün olsaydı hiç sana bu yücelik nasip olur muydu?