حله می‌پرد ز من در امتحان ** هم‌چو برگ از نخ در فصل خزان

Güz mevsiminde ağaçların yaprakları nasıl dökülürse benden de bir sınama yüzünden şu güzelim elbiseler uçmakta.

آن رخی که تاب او بد ماه‌وار ** شد به پیری هم‌چو پشت سوسمار

Parıltısı aya benzeyen yüz, ihtiyarlıkta kertenkele sırtına döner.

وان سر و فرق گش شعشع شده ** وقت پیری ناخوش و اصلع شده

Parıl,parıl parlayan o saç, o baş, ihtiyarlık çağında berbat bir hale gelir, tepedeki saçlar dökülür, insan kele benzer.

وان قد صف در نازان چون سنان ** گشته در پیری دو تا هم‌چون کمان 970

O naz ve edalarla salınan ve mızrak gibi dümdüz olan boy, kocalıkta bükülür, yay gibi iki kat olur.

رنگ لاله گشته رنگ زعفران ** زور شیرش گشته چون زهره‌ی زنان

Lale rengindeki yüz safrana benzer. Aslan gibi kuvvetliyken gücü, kuvveti kesilir, gibi takatsiz bir hale gelir.

آنک مردی در بغل کردی به فن ** می‌بگیرندش بغل وقت شدن

Güreşte hileyle bir pehlivanı koltuğuna alıp yere yıkarken şimdi yol yürümek üzere onu koltuklarlar, onun koltuğuna girerler.

این خود آثار غم و پژمردگیست ** هر یکی زینها رسول مردگیست

Bu ancak gam alametidir, pörsüme nişanesidir. Bunların her biri, ölüm elçisidir.

تفسیر اسفل سافلین الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات فلهم اجر غیر مومنون

“Onu aşağılıkların en aşağısına reddettik. Ancak inanan ve iyilikte bulunanlar müstesna. Onlara sonu olmıyan ve kesilmeyen ecir vardır” ayetinin tefsiri

لیک گر باشد طبیبش نور حق ** نیست از پیری و تب نقصان و دق

Fakat bir adamın hekimi Tanrı nuru olursa ona kocalıktan, hararetten bir noksan gelmez.

سستی او هست چون سستی مست ** که اندر آن سستیش رشک رستمست 975

Onun gevşekliği, sarhoşun gevşekliği gibidir. O gevşeklikte bile güçlü kuvvetlidir, Rüstem bile ona haset eder.

گر بمیرد استخوانش غرق ذوق ** ذره ذره‌ش در شعاع نور شوق

Ölürse kemikleri zevke gark olur, zerre,zerre bütün varlığı, şevk ışığına dalar.

وآنک آنش نیست باغ بی‌ثمر ** که خزانش می‌کند زیر و زبر

Fakat nuru olmayan kişi, meyvesiz bağdır. Güz onu alt üst eder.

گل نماند خارها ماند سیاه ** زرد و بی‌مغز آمده چون تل کاه

Gülü kalmaz, kara,kara dikenleri kalır. Saman yığını gibi sararır, mahsulsüz bir hale gelir.

تا چه زلت کرد آن باغ ای خدا ** که ازو این حله‌ها گردد جدا

Tanrım o bağ ne kusurda bulundu ki o güzelim elbiselerden ayrıldı?

خویشتن را دید و دید خویشتن ** زهر قتالست هین ای ممتحن 980

Kendisini gördü. Kendisini görmek, öldürücü bir zehirdir ey sınanan kişi kendine gel!

شاهدی کز عشق او عالم گریست ** عالمش می‌راند از خود جرم چیست

Aşkından alemin ağlayıp inlediği güzeli, ne suçu var ki herkes kendinden uzaklaştırır.

جرم آنک زیور عاریه بست ** کرد دعوی کین حلل ملک منست

Suçu şu: Süsü, püsü iğretidir. Öyle olduğu halde bu elbiseler benimdir diye davaya kalkışır.

واستانیم آن که تا داند یقین ** خرمن آن ماست خوبان دانه‌چین

Onu alalım da yakinen bilsin, harman bizimdir, güzellerse tanesini toplarlar.

تا بداند کان حلل عاریه بود ** پرتوی بود آن ز خورشید وجود

Bilsin ki o süs, püs iğretidir. O varlık güneşinin bir ışığıdır.

آن جمال و قدرت و فضل و هنر ** ز آفتاب حسن کرد این سو سفر 985

O güzellik, kudret, fazilet ve hüner, güzellik güneşindendir, bu tarafa gelmiş vurmuştur.

باز می‌گردند چون استارها ** نور آن خورشید ازین دیوارها

O güneşin ışığı, yıldızlar gibi yine şu vurduğu duvarlardan çekilir gider.

پرتو خورشید شد وا جایگاه ** ماند هر دیوار تاریک و سیاه

Güneşin ışığı gitti mi her duvar, kapkara, karanlık bir halde kala kalır.

آنک کرد او در رخ خوبانت دنگ ** نور خورشیدست از شیشه‌ی سه رنگ

Güzellerin yüzünde insanı hayran eden nur, üç renkli camdan vuran güneşin ışığıdır.

شیشه‌های رنگ رنگ آن نور را ** می‌نمایند این چنین رنگین بما

Renk,renk camlar o nuru bize çeşit renkli göstermededir.

چون نماند شیشه‌های رنگ‌رنگ ** نور بی‌رنگت کند آنگاه دنگ 990

Renk,renk camlar kalmadı mı, o vakitler seni renksiz nur hayran eder.

خوی کن بی‌شیشه دیدن نور را ** تا چو شیشه بشکند نبود عمی

Nuru, camsız görmeyi adet edin de cam kırılınca kör kalmayasın.