از بلال او بیش بود اندر روش ** خوی بد را بیش کرده بد کشش

O, yürüyüşte, gidişte Bilâl’den ileriydi; kötü huylarını daha fazla tepelemişti.

نه چو تو پس‌رو که هر دم پس‌تری ** سوی سنگی می‌روی از گوهری

Senin gibi ardına ardına gitmez, her an daha ziyade gerilemezdi; senin gibi mücevheri bırakıp taşa koşmazdı.

آن‌چنان کان خواجه را مهمان رسید ** خواجه از ایام و سالش بر رسید

Hani şunu gibi: Bir adama konuk geldi. Adam, konuğun yaşını sormaya, ne vakit doğduğunu araştırmaya koyuldu.

گفت عمرت چند سالست ای پسر ** بازگو و در مدزد و بر شمر 1115

Oğul dedi, kaç yaşındasın? Söyle, saklama anlat bakalım.

گفت هجده هفده یا خود شانزده ** یا که پانزده ای برادرخوانده

Konuk, on sekiz dedi ,yahut on yedi, on altı. Yahut da kardeşlik, on beş!

گفت واپس واپس ای خیره سرت ** باز می‌رو تا بکس مادرت

Ev sahibi hadi bakalım şaşkın hadi, biraz daha geri geri git de ananın rahmine gir!

حکایت در تقریر همین سخن

Bu sözü anlatan bir hikâye

آن یکی اسپی طلب کرد از امیر ** گفت رو آن اسپ اشهب را بگیر

Birisi bir beyden at istedi. Bey, yürü dedi, o güzel atı al.

گفت آن را من نخواهم گفت چون ** گفت او واپس‌روست و بس حرون

Adam, ben onu istemem deyince neden dedi. Adam dedi ki: Pek huylu geri geri gidiyor.

سخت پس پس می‌رود او سوی بن ** گفت دمش را به سوی خانه کن 1120

Boyuna gerisin geri gitmede. Bey dedi ki: Sen de kuyruğunu eve çevir!

دم این استور نفست شهوتست ** زین سبب پس پس رود آن خودپرست

Senin nefis atının kuyruğu da şehvettir. Bu sebepten, o kendisine tapan, geri geri gider.

شهوت او را که دم آمد ز بن ** ای مبدل شهوت عقبیش کن

Şehvet, sana aslından kuyruk olduysa o şehveti çek çevir, ahirete şehvetlen.

چون ببندی شهوتش را از رغیف ** سر کند آن شهوت از عقل شریف

Şehvetini yemeden içmeden kestin mi, şehvet yüce akıl cihetine düşer, oradan baş gösterir.

هم‌چو شاخی که ببری از درخت ** سر کند قوت ز شاخ نیک‌بخت

Hani bir ağacın kötü dallarını budarsın da iyi dallarından dal budak verir, o dallar kuvvetlenir ya.

چونک کردی دم او را آن طرف ** گر رود پس پس رود تا مکتنف 1125

Kuyruğunu o tarafa çevirdin mi geri geri gitse bile sığınılacak yere kadar varır, dayanır.

حبذا اسپان رام پیش‌رو ** نه سپس‌رو نه حرونی را گرو

Ne mutludur binicisine râm olan ve doğru giden atlar. Onlar, ne geri giderler, ne huysuzluk ederler.

گرم‌رو چون جسم موسی کلیم ** تا به بحرینش چو پهنای گلیم

Allah Kelim’i Musa gibi hızlı hızlı gider, bir kilim gibi Bahreyn’e kadar varır, yayılır.

هست هفصدساله راه آن حقب ** که بکرد او عزم در سیران حب

Musa’nın gittiği yol, tam yedi yüz yıllık yoldu, o sevda ile bu kadar uzun yolu aştı.

همت سیر تنش چون این بود ** سیر جانش تا به علیین بود

Bedenindeki gidiş gayreti bu kadardı. Canındaki gayretse ta İlliyn’e değdi.

شهسواران در سباقت تاختند ** خربطان در پایگه انداختند 1130

İyi biniciler, birbirlerini geçmek için atlarını sürdüler. Karınları şiş battallarsa ahırda kala kaldılar.

مثل

Örnek

آن‌چنان که کاروانی می‌رسید ** در دهی آمد دری را باز دید

Hani bir kervan bir köye gelip çatmış, orada açık bir kapı görmüştü.

آن یکی گفت اندرین برد العجوز ** تا بیندازیم اینجا چند روز

Kervan halkından biri bu kocakarı soğuğunda eşyamızı buraya atalım, birkaç gün burada kalalım dedi.

بانگ آمد نه بینداز از برون ** وانگهانی اندر آ تو اندرون

İçeriden bir ses geldi: Hayır ,neyiniz varsa önce dışarıya bırakın da ondan sonra içeri girin.

هم برون افکن هر آنچ افکندنیست ** در میا با آن کای ن مجلس سنیست

Atılması gereken ne varsa dışarıya at da öyle gel. Onlarla içeriye girmeye kalkışma ki bu meclis pek yüce bir meclistir.

بد هلال استاددل جان‌روشنی ** سایس و بنده‌ی امیری مومنی 1135

Hilâl, gönlü üstat, ruhu aydın bir zattı. İnanmış bir adamın kuluydu, ona seyislik etmekteydi.

سایسی کردی در آخر آن غلام ** لیک سلطان سلاطین بنده نام

Ahırda seyislik ediyordu, ay, kuldu, köleydi ama hakikatte padişahlar padişahıydı.