چون بود آن تشنه‌ای کو گل چرد ** آب بر سر بنهدش خوش می‌برد

چون بود آن تشنه‌ای کو گل چرد ** آب بر سر بنهدش خوش می‌برد 1185

Toprak çiğneyen bir susuzu su, güzel bir halde başı üstünde taşırsa nasıl olur?

در بیان آنک مصطفی علیه‌السلام شنید کی عیسی علیه‌السلام بر روی آب رفت فرمود لو ازداد یقینه لمشی علی الهواء

Mustafa aleyhisselâm,İsa aleyhisselâm’ın su üstünde yürüdüğünü duyunca “Yakıyni artsaydı hava üstünde yürürdü” buyurmuştur.

هم‌چو عیسی بر سرش گیرد فرات ** که ایمنی از غرقه در آب حیات

İsa gibi hani. Irmak onu baş üstünde tutardı; Abıhayat içinde gark olmadan emindi.

گوید احمد گر یقینش افزون بدی ** خود هوایش مرکب و مامون بدی

Ahmed dedi ki: Eğer yakıyni fazla olsaydı hava ona binek olurdu.

هم‌چو من که بر هوا راکب شدم ** در شب معراج مستصحب شدم

Benim gibi... Ben de havaya bindim, miraç gecesi hava üstünde yürüdüm.

گفت چون باشد سگی کوری پلید ** جست او از خواب خود را شیر دید

Hilâl dedi ki: Kör ve pis bir köpek, uykudan sıçrayıp kalkar da kendisini aslan olmuş görünce ne hale gelir?

نه چنان شیری که کس تیرش زند ** بل ز بیمش تیغ و پیکان بشکند 1190

Fakat okla vurulan aslan gibi bir aslan değil, korkusundan kılıçların temrenlerin kırıldığı bir aslan!

کور بر اشکم رونده هم‌چو مار ** چشمها بگشاد در باغ و بهار

Yılan gibi karnı üstünde sürünüp giden bir körün gözü açılır, bağı, baharı görürse ne olur?

چون بود آن چون که از چونی رهید ** در حیاتستان بی‌چونی رسید

Mahiyet ve keyfiyetten kurtulan, keyfiyetsizliğin ebedi hayat yurduna ulaşan birisi nasıl olur?

گشت چونی‌بخش اندر لامکان ** گرد خوانش جمله چونها چون سگان

Mekansızlık yurduna mahiyet ve keyfiyet bağışlayan bir hale gelir, bütün keyfiyet ve mahiyetler, köpekler gibi sofrasının etrafına toplanırsa.

او ز بی‌چونی دهدشان استخوان ** در جنابت تن زن این سوره مخوان

Keyfiyetsizlik âleminden onlara kemik verirse ne olur? Cenabetken sus, bu sûreyi okuma.

تا ز چونی غسل ناری تو تمام ** تو برین مصحف منه کف ای غلام 1195

Keyfiyetten gusül edip, tamamı ile yıkanıp arınmadıkça sen bu musafa dokunma oğlum.

گر پلیدم ور نظیفم ای شهان ** این نخوانم پس چه خوانم در جهان

Fakat ey padişahlar, pis olayım, temiz olayım, âlemde bunu okumayayım da neyi okuyayım?

تو مرا گویی که از بهر ثواب ** غسل ناکرده مرو در حوض آب

Sen bana sevaba girmem için diyorsun ki yıkanıp arınmadan su havuzuna girme.

از برون حوض غیر خاک نیست ** هر که او در حوض ناید پاک نیست

Fakat havuzun dışında topraktan başka bir şey yok. Havuza girmeyen temizlenemiyor.

گر نباشد آبها را این کرم ** کو پذیرد مر خبث را دم به دم

Suyun bu lütuf ve keremi olmasa, her an pislikleri kabul edip temizlemese,

وای بر مشتاق و بر اومید او ** حسرتا بر حسرت جاوید او 1200

Vay ona iştiyak çekenlere, vay ona ümit bağlayanlara, vay onların ebedi hasretine!

آب دارد صد کرم صد احتشام ** که پلیدان را پذیرد والسلام

Suyun yüzlerce lütfu vardır, yüzlerce ihsanı vardır. Pislikleri kabul eder vesselâm.

ای ضیاء الحق حسام‌الدین که نور ** پاسبان تست از شر الطیور

Ey Hak ziyası Hüsamettin, nur seni kötü kuşlardan korur, gözetip bekler.

پاسبان تست نور و ارتقاش ** ای تو خورشید مستر از خفاش

Ey yarasalardan gizli olan güneş, Allah nuru ve onun yücelişi, senin gözcün, bekçindir.

چیست پرده پیش روی آفتاب ** جز فزونی شعشعه و تیزی تاب

Güneşin yüzündeki perde, ancak parlaklığının fazlalığı ve ışığının keskin ve şiddetli oluşudur.

پرده‌ی خورشید هم نور ربست ** بی‌نصیب از وی خفاشست و شبست 1205

Güneşin perdesi de Allah nurudur. Ondan nasipsiz olan yarasadır, gecedir.

هر دو چون در بعد و پرده مانده‌اند ** یا سیه‌رو یا فسرده مانده‌اند

Her ikisi de güneşten uzakta ve perde ardında kaldığından ya yüzleri kararmıştır, yahut da donup kalmışlardır.

چون نبشتی بعضی از قصه‌ی هلال ** داستان بدر آر اندر مقال

Hilâl’e ait hikâyenin bir kısmını yazdım. Şimdi de dolunaya ait hikâyeyi dile getir.

آن هلال و بدر دارند اتحاد ** از دوی دورند و از نقص و فساد

Hilâl’le dolunay birdir. İkilikten, noksandan, gidilmeden uzaktır onlar.

آن هلال از نقص در باطن بریست ** آن به ظاهر نقص تدریج آوریست

Hilâl hakikatte noksan kabul etmez, görünüşteki noksan, yavaş yavaş dolunay haline gelmek,kemal bulmaktır.