گر بگویی از پی تعلیم بود ** عین تجهیل از چه رو تفهیم بود

Bu, belletme içindi dersen bilgisizlik, nasıl olur da anlatma vesilesi kesilir?

بلک می‌داند که گنج شاهوار ** در خرابیها نهد آن شهریار

O biliyordu ki padişahlara lâyık defineyi, padişah, yıkık yerlere gömer.

بدگمانی نعل معکوس ویست ** گرچه هر جزویش جاسوس ویست 1635

O yıkık yerin her cüzü, defineyi gösterir ama kötü zan, o defineyi kaybetmek için tersine çakılmış nal izlerine benzer.

بل حقیقت در حقیقت غرقه شد ** زین سبب هفتاد بل صد فرقه شد

Hattâ doğrusu hakikat, hakikatte garkolmuştur da bu sebeple yetmiş fıkra, belki de yüz fıkra meydana çıkmıştır.

با تو قلماشیت خواهم گفت هان ** صوفیا خوش پهن بگشا گوش جان

Sofi, can kulağını iyi aç, sana kendi saçma sözlerini anlatıyorum.

مر ترا هم زخم که آید ز آسمان ** منتظر می‌باش خلعت بعد آن

Takdir sana bir zahım vurdu mu bekle, ondan sonra bir ağır elbise giydirecektir.

کو نه آن شاهست کت سیلی زند ** پس نبخشد تاج و تخت مستند

Çünkü o, silleyi vurduktan sonra taç ve taht bağışlamayacak bir padişah değildi.

جمله دنیا را پر پشه بها ** سیلیی را رشوت بی‌منتها 1640

Bütün dünya, onca bir sinek kanadı değerindedir. Bir silleye karşı da sonsuz ihsanlarda bulunur.

گردنت زین طوق زرین جهان ** چست در دزد و ز حق سیلی ستان

Boynunu, dünyanın şu altın boyunduruğundan çabuk kurtar da Allahdan sille satın almaya bak.

آن قفاها که انبیا برداشتند ** زان بلا سرهای خود افراشتند

Peygamberler de dertlere, musibetlere sabrettiler de o yüzden başlarını yücelttiler.

لیک حاضر باش در خود ای فتی ** تا به خانه او بیابد مر ترا

Fakat yiğidim, hazırlan, bekle de gelince seni evde bulsun.

ورنه خلعت را برد او باز پس ** که نیابیدم به خانه‌ش هیچ کس

Yoksa eve geldim, kimsecikler yoktu diye getirdiği elbiseyi geri götürür ha!

باز سال کردن صوفی از آن قاضی

Sofinin ,yine kadıya sorması

گفت صوفی که چه بودی کین جهان ** ابروی رحمت گشادی جاودان 1645

Sofi dedi ki: Ne olurdu yâni, bu âlem, ebedî olarak insana gülseydi, hiç kaşlarını çatmasaydı.

هر دمی شوری نیاوردی به پیش ** بر نیاوردی ز تلوینهاش نیش

Her an ortaya bir acılık katmasaydı, değişip durarak insana zahmetler vermeseydi.

شب ندزدیدی چراغ روز را ** دی نبردی باغ عیش آموز را

Gündüzün nurunu gece çalmasaydı, zevk ve sefalar sürülen bahçeyi kış talan etmeseydi.

جام صحت را نبودی سنگ تب ** آمنی با خوف ناوردی کرب

Sıhhat kadehi humma taşı ile kırılmasaydı, eminliği dert ve elem korkusu bozmasaydı.

خود چه کم گشتی ز جود و رحمتش ** گر نبودی خرخشه در نعمتش

Hâsılı nimetinde bir hırıltı, gürültü olmasaydı cömertliğinden, ne eksilirdi ki?

جواب قاضی سال صوفی را و قصه‌ی ترک و درزی را مثل آوردن

Kadının sofiye cevap vermesi ve Türkle terzi hikâyesini örnek getirmesi

گفت قاضی بس تهی‌رو صوفیی ** خالی از فطنت چو کاف کوفیی 1650

Kadı, pek bomboş bir sofisin sen. Kûfî yazıdaki kef gibi bomboşsun, bir parçacık bile aklın yok.

تو بنشنیدی که آن پر قند لب ** غدر خیاطان همی‌گفتی به شب

Ağzından şekerler saçan hikâyeci, geceleri terzilerin hainliklerini anlatır, hiç duymadın mı sen?

خلق را در دزدی آن طایفه ** می‌نمود افسانه‌های سالفه

Onların halkı nasıl soyup soğana çevirdiklerine dair geçmiş zamanlardaki hikâyeleri anlatır durur.

قصه‌ی پاره‌ربایی در برین ** می حکایت کرد او با آن و این

Kumaş keserlerken kumaşın bir parçasını nasıl çaldıklarını şuna buna söyler.

در سمر می‌خواند دزدی‌نامه‌ای ** گرد او جمع آمده هنگامه‌ای

Hikâyecinin biri de geceleyin yine terzi masalı okumaya koyulmuştu. Halk başına toplanmıştı.

مستمع چون یافت جاذب زان وفود ** جمله اجزااش حکایت گشته بود 1655

Dinleyici bulunduğundan bütün cüzleri hikâye olmuştu âdeta.

قال النبی علیه السلام ان الله تعالی یلقن الحکمة علی لسان الواعظین بقدر همم المستمعین

Peygamber aleyhisselâm “Şüphe yok Allah, dinleyenlerin himmetince vaiz edenlerin diline hikmet telkin eder” buyurdu.

جذب سمعست ار کسی را خوش لبیست ** گرمی و جد معلم از صبیست

Birisinin sözü güzelse dinleyicidendir. Öğretmenin heyecanı ve işe iyi sarılması, çocuğun tesiriyledir.

چنگیی را کو نوازد بیست و چار ** چون نیابد گوش گردد چنگ بار

Yirmi dört şubeden çalgı çalan bir çalgıcıya, dinleyen olmadı mı çalgısı bir yük olur.