گفت صوفی که چه بودی کین جهان ** ابروی رحمت گشادی جاودان

گفت صوفی که چه بودی کین جهان ** ابروی رحمت گشادی جاودان 1645

Sofi dedi ki: Ne olurdu yâni, bu âlem, ebedî olarak insana gülseydi, hiç kaşlarını çatmasaydı.

هر دمی شوری نیاوردی به پیش ** بر نیاوردی ز تلوینهاش نیش

Her an ortaya bir acılık katmasaydı, değişip durarak insana zahmetler vermeseydi.

شب ندزدیدی چراغ روز را ** دی نبردی باغ عیش آموز را

Gündüzün nurunu gece çalmasaydı, zevk ve sefalar sürülen bahçeyi kış talan etmeseydi.

جام صحت را نبودی سنگ تب ** آمنی با خوف ناوردی کرب

Sıhhat kadehi humma taşı ile kırılmasaydı, eminliği dert ve elem korkusu bozmasaydı.

خود چه کم گشتی ز جود و رحمتش ** گر نبودی خرخشه در نعمتش

Hâsılı nimetinde bir hırıltı, gürültü olmasaydı cömertliğinden, ne eksilirdi ki?

جواب قاضی سال صوفی را و قصه‌ی ترک و درزی را مثل آوردن

Kadının sofiye cevap vermesi ve Türkle terzi hikâyesini örnek getirmesi

گفت قاضی بس تهی‌رو صوفیی ** خالی از فطنت چو کاف کوفیی 1650

Kadı, pek bomboş bir sofisin sen. Kûfî yazıdaki kef gibi bomboşsun, bir parçacık bile aklın yok.

تو بنشنیدی که آن پر قند لب ** غدر خیاطان همی‌گفتی به شب

Ağzından şekerler saçan hikâyeci, geceleri terzilerin hainliklerini anlatır, hiç duymadın mı sen?

خلق را در دزدی آن طایفه ** می‌نمود افسانه‌های سالفه

Onların halkı nasıl soyup soğana çevirdiklerine dair geçmiş zamanlardaki hikâyeleri anlatır durur.

قصه‌ی پاره‌ربایی در برین ** می حکایت کرد او با آن و این

Kumaş keserlerken kumaşın bir parçasını nasıl çaldıklarını şuna buna söyler.

در سمر می‌خواند دزدی‌نامه‌ای ** گرد او جمع آمده هنگامه‌ای

Hikâyecinin biri de geceleyin yine terzi masalı okumaya koyulmuştu. Halk başına toplanmıştı.

مستمع چون یافت جاذب زان وفود ** جمله اجزااش حکایت گشته بود 1655

Dinleyici bulunduğundan bütün cüzleri hikâye olmuştu âdeta.

قال النبی علیه السلام ان الله تعالی یلقن الحکمة علی لسان الواعظین بقدر همم المستمعین

Peygamber aleyhisselâm “Şüphe yok Allah, dinleyenlerin himmetince vaiz edenlerin diline hikmet telkin eder” buyurdu.

جذب سمعست ار کسی را خوش لبیست ** گرمی و جد معلم از صبیست

Birisinin sözü güzelse dinleyicidendir. Öğretmenin heyecanı ve işe iyi sarılması, çocuğun tesiriyledir.

چنگیی را کو نوازد بیست و چار ** چون نیابد گوش گردد چنگ بار

Yirmi dört şubeden çalgı çalan bir çalgıcıya, dinleyen olmadı mı çalgısı bir yük olur.

نه حراره یادش آید نه غزل ** نه ده انگشتش بجنبد در عمل

Aklına ne bir yanık nağme gelir, ne bir güzel, ne de on parmağı, çalgının perdelerinde ve tellerde oynar!

گر نبودی گوشهای غیب‌گیر ** وحی ناوردی ز گردون یک بشیر

Gayb haberlerini dinleyen bir kulak olmasaydı hiçbir muştucu gökten vahiy getirmezdi.

ور نبودی دیده‌های صنع‌بین ** نه فلک گشتی نه خندیدی زمین 1660

Allah sanatlarını gören gözler olmasaydı ne gökyüzü dönerdi, ne yeryüzü gülerdi.

آن دم لولاک این باشد که کار ** از برای چشم تیزست و نظار

“Sen olmasaydın” sözü, keskin ve görür gözler içindir.

عامه را از عشق هم‌خوابه و طبق ** کی بود پروای عشق صنع حق

Fakat halk, kadın ve yemek aşkından nereden Allah sanatına bakacak, nereden Allah aşkına düşecek?

آب تتماجی نریزی در تغار ** تا سگی چندی نباشد طعمه‌خوار

Yiyecek birkaç köpek olmadıktan sonra tutmaç suyunu köpeklerin yiyecekleri yere dökmezsin ki.

رو سگ کهف خداوندیش باش ** تا رهاند زین تغارت اصطفاش

Yürü, Allah mağarasının köpeği ol da o, seni seçsin, bu yal yerinden kurtarsın.

چونک دزدیهای بی‌رحمانه گفت ** کی کنند آن درزیان اندر نهفت 1665

Hikâyeci, terzilerin insafsızca hırsızlılarını anlattı, çaldıkları kumaşları nasıl sakladıklarını söyledi.

اندر آن هنگامه ترکی از خطا ** سخت طیره شد ز کشف آن غطا

Halk arasında Hıta’lı bir Türk vardı. Bu sırrın açılmasına pek kızdı öfkelendi.

شب چو روز رستخیز آن رازها ** کشف می‌کرد از پی اهل نهی

Gece, kıyamet günü gibi o sırları, hakikat ehline açıp durmaktaydı.

هر کجا آیی تو در جنگی فراز ** بینی آنجا دو عدو در کشف راز

Nereye gitsen de orada birbirlerinin sırlarını açan iki düşmanı savaşır görsen;

آن زمان را محشر مذکور دان ** وان گلوی رازگو را صور دان

O anı, anılıp söylenen mahşer bil. O sır söyleyen boğazı da sur say.