چشم شه بر چشم باز دل زدست ** چشم بازش سخت با همت شدست

Padişahın gözü, doğanın gözüne değdi mi doğan, yücelir, himmetli bir göze sahip olur.

تا ز بس همت که یابید از نظر ** می‌نگیرد باز شه جز شیر نر

O bakıştan öyle bir himmete sahip olur ki, öyle yücelir ki artık erkek aslandan başka bir şey avlamaz olur.

شیر چه کان شاه‌باز معنوی ** هم شکار تست و هم صیدش توی 2810

Aslan da nedir ki? O mânevi yüce doğan, hem senin avındır, hem de seni avlar.

شد صفیر باز جان در مرج دین ** نعره‌های لا احب الافلین

Din çayırında can doğanının ıslığı “Ben batan şeyleri sevmem” nâraları olur.

باز دل را که پی تو می‌پرید ** از عطای بی‌حدت چشمی رسید

Senin izinden uçup duran gönül doğanı da sayısız ihsanlarla uğradı, gözün, bir kerecik ona düştü.

یافت بینی بوی و گوش از تو سماع ** هر حسی را قسمتی آمد مشاع

Burnu bir koku aldı, kulağı senin nağmelerini duydu. Her duygusu, muayyen olamayan nasipler elde etti.

هر حسی را چون دهی ره سوی غیب ** نبود آن حس را فتور مرگ و شیب

Sen, hangi duyguya gayb âleminin yolunu açarsan o duygu, artık eskimez, yıpranmaz, ölmez.

مالک الملکی به حس چیزی دهی ** تا که بر حس‌ها کند آن حس شهی 2815

Mülk senindir. Duyguya bir şey ihsan edersin; o duygu, öbür duygulara padişahlık eder.

حکایت شب دزدان کی سلطان محمود شب در میان ایشان افتاد کی من یکی‌ام از شما و بر احوال ایشان مطلع شدن الی آخره

Sultan Mahmud’un bir gece, hırsızların arasına düşerek “ Ben de sizlerdenim “ demesi ve onların hallerini anlaması

شب چو شه محمود برمی‌گشت فرد ** با گروهی قوم دزدان باز خورد

Sultan Mahmut, bir gece yalnız başına şehri dolaşırken bir bölük hırsıza rastladı.

پس بگفتندش کیی ای بوالوفا ** گفت شه من هم یکی‌ام از شما

Hırsızlar ey vefalı adam dediler, sen kimsin? Sultan Mahmut, ben de sizlerden biriyim diye cevap verdi.

آن یکی گفت ای گروه مکر کیش ** تا بگوید هر یکی فرهنگ خویش

Hırsızların biri, ey daima hileye düzene baş vuranlar, hadi bakalım,her birimiz hünerini söylesin.

تا بگوید با حریفان در سمر ** کو چه دارد در جبلت از هنر

Yaratılışta ne hüner ne marifet var? Şu gece vakti arkadaşlarına anlatsın dedi.

آن یکی گفت ای گروه فن‌فروش ** هست خاصیت مرا اندر دو گوش 2820

Birisi dedi ki: Ey hünerini göstermeye kalkışan kavim, benim kulaklarımda bir hassa vardır.

که بدانم سگ چه می‌گوید به بانگ ** قوم گفتندش ز دیناری دو دانگ

Köpek havladı mı, ne diyor, anlarım. Öbürleri, bu iki metelik eder ancak dediler.

آن دگر گفت ای گروه زرپرست ** جمله خاصیت مرا چشم اندرست

Bir başkası ey altına tapanlar, benim bütün hassam gözümdedir.

هر که را شب بینم اندر قیروان ** روز بشناسم من او را بی‌گمان

Geceleyin karanlıkta kimi görsem, hiç şüphe yok, onu gündüz tanırım dedi.

گفت یک خاصیتم در بازو است ** که زنم من نقبها با زور دست

Başka biri, benim hünerim kolumdadır. Kolumun kuvvetiyle duvarları delerim dedi.

گفت یک خاصیتم در بینی است ** کار من در خاکها بوبینی است 2825

Başka biri dedi ki: Benim marifetim burnumda. İşim, toprakları koklamaktır.

سرالناس معادن داد دست ** که رسول آن را پی چه گفته است

“İnsanlar madenlere benzerler” sırrına ermişim. Peygamber, onu ne için söylemişti.

من ز خاک تن بدانم کاندر آن ** چند نقدست و چه دارد او ز کان

Ben, toprağın bedeninde ne kadar para var, ne madeni gizli anlarım.

در یکی کان زر بی‌اندازه درج ** وان دگر دخلش بود کمتر ز خرج

Bir yerde sayısız altın gizli, öbür tarafın masrafı, gelirinden fazla meselâ, derhal bilirim.

هم‌چو مجنون بو کنم من خاک را ** خاک لیلی را بیابم بی‌خطا

Mecnun gibi toprağı koklarım, yanılmaksızın Leylâ’nın bulunduğu toprağı bulurum.

بو کنم دانم ز هر پیراهنی ** گر بود یوسف و گر آهرمنی 2830

Her gömleği koklar, içinde Yusuf mu var, şeytan mı anlarım.

هم‌چو احمد که برد بو از یمن ** زان نصیبی یافت این بینی من

Ahmet gibi hani. O da Yemen’den koku alırdı ya. Benim de şu burnum, o nasibe erişmiştir işte.

که کدامین خاک همسایه‌ی زرست ** یا کدامین خاک صفر و ابترست

Hangi toprak altına komşu, hangisi sıfırdan ibaret. Beş para etmez? Bu, bana malûm olur.