پس پیمبر گفت استفتوا القلوب ** گر چه مفتیتان برون گوید خطوب

پس پیمبر گفت استفتوا القلوب ** گر چه مفتیتان برون گوید خطوب 380

Bunun için Peygamber “Müftüler sana kuvvetli fetvalar bile verseler sen, kalbine danış” dedi.

آرزو بگذار تا رحم آیدش ** آزمودی که چنین می‌بایدش

İsteği bırak da Allah acısın. Bunun böyle olması lâzım, bunu denedin, sınadın ya.

چون نتانی جست پس خدمت کنش ** تا روی از حبس او در گلشنش

Mademki kaçamıyorsun, ona kullukta bulun da hapsinden kurtul, gül bahçelerine git.

دم به دم چون تو مراقب می‌شوی ** داد می‌بینی و داور ای غوی

Her an kendini görür gözetirsin adaleti de görürsün, yüceliği de ey azgın.

ور ببندی چشم خود را ز احتجاب ** کار خود را کی گذارد آفتاب

Fakat perde ardına girer, gözünü kaparsan senin bu göz yummanla güneş, işinden gücünden kalır mı hiç?

وا نمودن پادشاه به امرا و متعصبان در راه ایاز سبب فضیلت و مرتبت و قربت و جامگی او بریشان بر وجهی کی ایشان را حجت و اعتراض نماند

Padişahın,Eyaz’ın hareketini beğenmiyen beylere onun yüceliğinin rütbesindeki üstünlüğün, maaşındaki fazlalığın sebeplerini, hiçbir delil getiremiyecekleri, hiçbir itirazda bulunamıyacakları bir tarzda bildirip göstermesi

چون امیران از حسد جوشان شدند ** عاقبت بر شاه خود طعنه زدند 385

Beyler, hasetten coşunca nihayet padişahı bile kınamaya başlayıp dediler ki:

کین ایاز تو ندارد سی خرد ** جامگی سی امیر او چون خورد

Bu senin Eyaz’ında otuz adamın aklı yokken nasıl olur da otuz beyin kaftan parasını yer?

شاه بیرون رفت با آن سی امیر ** سوی صحرا و کهستان صیدگیر

Padişah, otuz beyle avlanmak üzere dağlara, ovalara çıktı.

کاروانی دید از دور آن ملک ** گفت امیری را برو ای متفک

Uzaktan bir kervan gördü, beyin birisine git de,

رو بپرس آن کاروان را بر رصد ** کز کدامین شهر اندر می‌رسد

Sor bakalım, o kervan hangi şehirden geliyor? dedi.

رفت و پرسید و بیامد که ز ری ** گفت عزمش تا کجا درماند وی 390

Bey gitti, sorup geldi, dedi ki: Rey’den geliyor.Padişah, peki nereye gidiyormuş? deyince kalakaldı.

دیگری را گفت رو ای بوالعلا ** باز پرس از کاروان که تا کجا

Bir başka beye, git bakalım yüce kişi dedi, sen de nereye gidiyor, şunu anla!

رفت و آمد گفت تا سوی یمن ** گفت رختش چیست هان ای موتمن

O da gidip geldi, Yemen’e gidiyormuş dedi. Padişah yükü neymiş? Deyince o da dinelip kaldı.

ماند حیران گفت با میری دگر ** که برو وا پرس رخت آن نفر

Padişah, bir başka beye hadi, sen de yükü neymiş, onu öğren dedi.

باز آمد گفت از هر جنس هست ** اغلب آن کاسه‌های رازیست

Bey gidip geldi, her cins mal var, fakat çoğu Rey kâseleri deyince,

گفت کی بیرون شدند از شهر ری ** ماند حیران آن امیر سست پی 395

Padişah, Rey’den ne vakit çıkmış? diye sordu. O aklı gevşek bey de âciz kaldı.

هم‌چنین تا سی امیر و بیشتر ** سست‌رای و ناقص اندر کر و فر

Böylece, otuz hattâ daha fazla beyin hepsi de âciz ve noksan çıktı.

گفت امیران را که من روزی جدا ** امتحان کردم ایاز خویش را

Bunun üzerine padişah beylere dedi ki: Ben bir gün tek başıma Eyaz’ımı sınadım.

که بپرس از کاروان تا از کجاست ** او برفت این جمله وا پرسید راست

Şu kervan nereden geliyor? Git anla dedim. Gitti, hepsini sorup öğrenmiş.

بی‌وصیت بی‌اشارت یک به یک ** حالشان دریافت بی ریبی و شک

Benim emrim olmadan kervanın bütün ahvalini, olduğu gibi bir bir anlattı.

هر چه زین سی میر اندر سی مقام ** کشف شد زو آن به یکدم شد تمام 400

Bu otuz bey, otuz defada ne öğrenebildiyse o, hepsini birden öğrenip geldi.

مدافعه‌ی امرا آن حجت را به شبهه‌ی جبریانه و جواب دادن شاه ایشان را

Beylerin,bu delili cebrice şüphelerle zayıflarmaya savaşmaları,padişahın onlara verdiği cevap

پس بگفتند آن امیران کین فنیست ** از عنایتهاش کار جهد نیست

Beyler, bu bir zekâ işi, o da Allah vergisi, çalışmakla olmaz ki.

قسمت حقست مه را روی نغز ** داده‌ی بختست گل را بوی نغز

Aya o güzel yüzü Allah vermiş, güle o hoş kokuyu Allah ihsan etmiş dediler.

گفت سلطان بلک آنچ از نفس زاد ** ریع تقصیرست و دخل اجتهاد

Padişah dedi ki: İnsanın elde ettiği şey zararsa çalışmamasından ileri gelmiştir, kârsa çalışıp çabalamasından.

ورنه آدم کی بگفتی با خدا ** ربنا انا ظلمنا نفسنا

Yoksa Âdem, “Rabbimiz, biz nefsimize zulmettik” der miydi.