قرن قرن از شوم نفس بی‌ادب ** ناگهان اندر جهان می‌زد لهب

Zaman zaman edepsiz nefsin kötülüğünden ansızın âleme alevler yayılmıştır.

رجوع کردن بدان قصه کی شاه‌زاده بدان طغیان زخم خورد از خاطر شاه پیش از استکمال فضایل دیگر از دنیا برفت

Şehzade, padişahın gönlünden bir zahım yedi, faziletlere tamamiyle sahip otamadan dünyadan gitti.

قصه کوته کن که رای نفس کور ** برد او را بعد سالی سوی گور 4865

Hikâyeyi kısa kes. O gayretli padişahın gayreti bir yıl sonra şehzadeyi mezara götürdü.

شاه چون از محو شد سوی وجود ** چشم مریخیش آن خون کرده بود

Padişah, mahiv âleminden varlık âlemine gelinceye kadar Mirrih yıldızı gibi kan dökücü olan gözü, o kanı dökmüş gitmişti.

چون به ترکش بنگرید آن بی‌نظیر ** دید کم از ترکشش یک چوبه تیر

O eşsiz padişah tirkeşine bakınca gördü ki bir ok yok.

گفت کو آن تیر و از حق باز جست ** گفت که اندر حلق او کز تیر تست

Tanrı etrafında fırlayan o ok nerde? dedi. Onun boğazındaki ok, senin attığın ok diye cevap geldi.

عفو کرد آن شاه دریادل ولی ** آمده بد تیر اه بر مقتلی

O deryadil padişah affetti ama ne fayda. Ok, can alacak yerine raslamıştı.

کشته شد در نوحه‌ی او می‌گریست ** اوست جمله هم کشنده و هم ولیست 4870

Şehzade öldürüldü. Fakat ona padişah yas tutup ağlamaya koyuldu, öldüren de o, öldürülene veli olan da o.

ور نباشد هر دو او پس کل نیست ** هم کشنده‌ی خلق و هم ماتم‌کنیست

İkisi de o olmasa kül değildir. O, hem halkı öldürür, hem yasını tutar.

شکر می‌کرد آن شهید زردخد ** کان بزد بر جسم و بر معنی نزد

O benzi sararmış şehit de, bedenimi okladı, mânamı değil ya diye şükretmedeydi.

جسم ظاهر عاقبت خود رفتنیست ** تا ابد معنی بخواهد شاد زیست

Zâhirî beden, nihayet gideceği yere gidecek. Fakat mâna, ebediyen neşeli bir surette yaşıyacak.

آن عتاب ار رفت هم بر پوست رفت ** دوست بی‌آزار سوی دوست رفت

Darılmada ancak bedendeydi. Sevgili incinmeden sevgiliyle kavuştu.

گرچه او فتراک شاهنشه گرفت ** آخر از عین الکمال او ره گرفت 4875

Gerçi şehzade, o padişahlar padişahının terkisine yapıştı, fakat nihayet göze geldi, yolu tutup gitti.

و آن سوم کاهل‌ترین هر سه بود ** صورت و معنی به کلی او ربود

Üçüncü kardeşleri, her üçünün de en tembeliydi; fakat suret bakımından da öndülü o kaptı, mâna bakımından da.

وصیت کردن آن شخص کی بعد از من او برد مال مرا از سه فرزند من کی کاهل‌ترست

Bir adamın, benden sonra malımı üç oğlumun en tembeli hangisiyse o alsın diye vasiyette bulunması

آن یکی شخص به وقت مرگ خویش ** گفت بود اندر وصیت پیش‌پیش

Bir adam, ölürken peşin peşin vasiyette bulunmaktaydı.

سه پسر بودش چو سه سرو روان ** وقف ایشان کرده او جان و روان

Yürüyen selviye benzer üç oğlu vardı. Canını, malını onlara vakfetmişti.

گفت هرچه در کفم کاله و زرست ** او برد زین هر سه کو کاهل‌ترست

Dedi ki: Elimizde ne kadar kumaşım, ne kadat altınım varsa bu üçünden en tembelinin.

گفت با قاضی و پس اندرز کرد ** بعد از آن جام شراب مرگ خورد 4880

Kadıya vasiyetini söyledi, bir hayli öğütlerde bulunduktan sonra ecel şerbetini içti.

گفته فرزندان به قاضی کای کریم ** نگذریم از حکم او ما سه یتیم

Oğulları kadıya dediler ki: Ey kerem sahibi, üçümüz de yetimiz. Babamızın hükmünden dışarı çıkmayız.

سمع و طاعه میکنیم او راست دست ** آنچه او فرمود بر ما نافذست // ما چو اسماعیل ز ابراهیم خود ** سر نپیچیم ارچه قربان میکند

Biz, İsmail gibi bizi kurban bile etse İbrahimimizden baş çevirmez, ona isyan etmeyiz.

گفت قاضی هر یکی با عاقلیش ** تا بگوید قصه‌ای از کاهلیش

Kadı dedi ki: Her birimiz akıllıca tembelliğine ait bir hikâye söylesin de

تا ببینم کاهلی هر یکی ** تا بدانم حال هر یک بی‌شکی 4885

Bakalım hangimiz daha tembel. Her birinizin halini anlıyayım bir kere şüphem kalmasın.

عارفان از دو جهان کاهل‌ترند ** زانک بی شد یار خرمن می‌برند

Arifler, iki âleme de aldırış etmezler. İki âlemde de tembeldir onlar. Çünkü nadassız harman devşirirler.

کاهلی را کرده‌اند ایشان سند ** کار ایشان را چو یزدان می‌کند

Onlar, tembelliğini senet edinmişlerdir. Çünkü onların işini Tanrı başarır.

کار یزدان را نمی‌بینند عام ** می‌نیاسایند از کد صبح و شام

Halk, Tanrı'nın işini görmez. Bu yüzden de sabah akşam dilencilikten vazgeçerler.