گر بیان نطق کاذب نیز هست ** لیک بوی از صدق و کذبش مخبرست

Hattâ söz, yalan bile olsa sözdeki koku, onun doğru, yahut yalan olduğunu haber verir.

آن نسیمی که بیایدت از چمن ** هست پیدا از سموم گولخن

Çayırlıktan, çimenlikten gelen yel, külhandan esip gelen yelden farkedilir.

بوی صدق و بوی کذب گول‌گیر ** هست پیدا در نفس چون مشک و سیر

Doğru sözle ahmağı aldatan yalan misk ve sarımsak kokusu gibi nefesten anlaşılır.

گر ندانی یار را از ده‌دله ** از مشام فاسد خود کن گله 4895

İkilikli ve münafık dostunu, münafıklığından anlamıyorsan ondan gelen pis kokudan anla.

بانگ حیزان و شجاعان دلیر ** هست پیدا چون فن روباه و شیر

Puştların nârasiyle babayiğit erlerin narası, tilkiyle aslanın sesi gibi farkedilir.

یا زبان هم‌چون سر دیگست راست ** چون بجنبد تو بدانی چه اباست

Yahut da dil, tenceresinin kapağına benzer. Oynadı, açıldı mı içinde ne yemek var, anlarsın.

از بخار آن بداند تیزهش ** دیگ شیرینی ز سکباج ترش

Aklı keskin adam, tencerede tatlı yemek mi var, sirkeli ve ekşi aş mı? Dumanından anlar.

دست بر دیگ نوی چون زد فتی ** وقت بخریدن بدید اشکسته را

Biri, yeni bir çömlek almak istese alırken çömleğe elini vurdu mu kırıksa derhal anlar, kırığını görür.

گفت دانم مرد را در حین ز پوز ** ور نگوید دانمش اندر سه روز 4900

Çocukların biri dedi ki: Ben adamı, sözünden derhal anlarım. Söz söylemezse üç gün içinde yine ne haldedir, nasıl adamdır? Anlar, bilirim.

وآن دگر گفت ار بگوید دانمش ** ور نگوید در سخن پیچانمش

Öbürü, söylerse anlarım, söylemezse onu söz söylemeye mecbur eder, sıkıştırırın, dedi.

گفت اگر این مکر بشنیده بود ** لب ببندد در خموشی در رود

Kadı dedi ki: Ya o bu hileyi duymuşsa. Ağzını kapar, susar, hiç söz söylemez.

مثل

Örnek

آنچنان که گفت مادر بچه را ** گر خیالی آیدت در شب فرا

Hani ananın biri, çocuğuna dedi ki: Geceleyin sana bir hayal görünürse,

یا بگورستان و جای سهمگین ** تو خیالی بینی اسود پر ز کین

Mezarlıkta, yahut korkulu bir yerde kin güden kapkara bir hayal görürsen

دل قوی دار و بکن حمله برو ** او بگرداند ز تو در حال رو 4905

Gönlünü sağlam tut, üstüne saldır. Derhal senden yüz çevirir.

گفت کودک آن خیال دیووش ** گر بدو این گفته باشد مادرش

Çocuk dedi ki: Bu deve benzeyen hayale de anası, bu sözü söylemişse

حمله آرم افتد اندر گردنم ** ز امر مادر پس من آنگه چون کنم

Ben ona saldırdım mı o da benim boynuma sarılır, anasının emrini tutar. O vakit ben ne yaparım?

تو همی‌آموزیم که چست ایست ** آن خیال زشت را هم مادریست

Sen çevik dur, korkma diyorsun. O çirkin hayalin de bir anası vardır elbet.

دیو و مردم را ملقن آن یکیست ** غالب از وی گردد ار خصم اندکیست

Şeytana da akıl öğreten tek birisi, insana da. Kuvveti, kudreti olmasa bile düşmana üst gelen, onun lûtfiyle üst gelir.

تا کدامین سوی باشد آن یواش ** الله‌الله رو تو هم زان سوی باش 4910

O halim nerdeyse Tanrı hakkiyçin, Tanrı hakkiyçin sen de o yana yürü, o tarafa ol.

گفت اگر از مکر ناید در کلام ** حیله را دانسته باشد آن همام

Kadı dedi ki: Hile yapar, söz söylemezse, o er, senin hileni anlarsa...

سر او را چون شناسی راست گو ** گفت من خامش نشینم پیش او

Sırrını nasıl öğrenirsin? Doğru söyle. Çocuk, onun önünde susar, otururum.

صبر را سلم کنم سوی درج ** تا بر آیم صبر مفتاح الفرج

Çıkacağım yere sabrı merdiven yapar, "Sabır ferahlığın anahtarıdır" sırrına ererim.

ور بجوشد در حضورش از دلم ** منطقی بیرون ازین شادی و غم

Fakat huzurunda otururken bu âlemin neşe ve gamına ait olmıyan bir söz, gönlünden coşuverirse

من بدانم کو فرستاد آن بمن ** از ضمیر چون سهیل اندر یمن 4915

Artık bilirim ki Yemen ülkesine Süheyl yıldızını yolladığı gibi bu sözü de bana veren odur.

در دل من آن سخن زان میمنه‌ست ** زانک از دل جانب دل روزنه‌ست

Gönlümden kopup gelen o söz, o taraftan gelmededir. Çünkü gönülden gönüle pencere vardır.